2007 Nakem International Conference was held May 22-25 in the Philippines for the first time--at the Mariano Marcos State University in Batac, Ilocos Norte. Dr Miriam Pascua, University President, and Dr Alegria Tan Visaya, Secretary of the Board of Regents, are hereby recognized for their selfless contribution to make this Nakem Conference happen.
Along with other academic leaders and faculty members including non-teaching staff of the University, Dr Pascua and Dr Visaya made it sure that the conference was worth it.
This conference is historical for many reasons.
Four resolutions were passed by the speakers, delegates, and participants--the resolutions all aimed to advance the cause of linguistic democracy and cultural freedom in a multicultural and multilingual country like the Philippines. These are part of the causes of Nakem Conferences.
Here is the complete list of speakers and participants of this year's conference based on the records of the 2007 Nakem Secretariat:
List of Speakers and Participants
Abaya, Shey Pia G.
Abello, Larcy C.
Abero, Ma. Salome R.
Ablang, Esmeralda D.
Abucay, Romeo A.
Acojido, Ofe Rosal F.
Adolfo, Florida T.
Agcaoili, Aurelio S.
Agngarayngay, Zenaida M.
Agrupis, Shirley C.
Aguinaldo, Henedine A.
Alimbuyuguen, Marivic M.
Alonzo, Violeta B.
Alviento, Severino G.
Alzate, May T.
Annayasan, Joseph B.
Anongos, Stanley F.
Antonio, Edwin V.
Antonio, Vida V.
Apolonio, Ayrne Grace R.
Aquino, Bettina D.
Aquino, Susan G.
Aragon, Jovenita A.
Arellano, Imelda P.
Asia, Ninfa S.
Asuncion, Ruperta R.
Aurelio, Mary Lou F.
Balantac, Nancy GB.
Balbin, Raymond E.
Balisacan, Criselda M.
Baluscang, Zacarias A.
Barut, Alexander R.
Basuel, Romulo G.
Batugal, Petronila E.
Benabese, Leticia M.
Bingayen, Rosario A.
Bitanga, Fides Bernardo A.
Briones, Ricardo D.
Brown, Patricia A.
Buduhan, Lydia C.
Cacatian, Ana Maia
Cacatian, Marlyn S.
Caday, Simon P.
Caluducan, Brenda C.
Caluya, Francisca N.
Centeno, Carmen P.
Coloma, Carmenchita H.
Coma, Estrelita L.
Concepcion, Dannah Jean A.
Concepcion, Liezel A.
Dahilig, Relly B.
Damaso, Erle Stanley G.
Delfin, Rubelyn V.
Dobashi, Aurrora
Domingo, Doreen D.
Domingo, Josephine R.
Dorotan, Eliza B.
Duran, Edil H.
Espiritu, Precy L.
Estoque, Erlinda C.
Fayloga, Norma S.
Felipe, Anabelle C.
Fernando, Norma L.
Frez, Corazon C.
Galacgac, Evangeline S.
Galiza, Maricel Buena T.
Gallego, Arsenio T.
Garcia, Marjorie P.
Garo, Candelaria D.
Gorospe, Mary Ann B.
Grande, Eric Joyce DC.
Guerrero, Fe Leila E.
Guiang, Weena L.
Hermano, Rowena G.
Iniego, Florentino, Jr. A
Isaac, Jin Zareth J.
James, Manuel M.
Julian, Peter La.
Julian, Rosalinda M.
Leano, Erlinda H.
Leonador, Leticia R.
Leonador, Marleah S.
Leonador, Narbah Suerte
Lino, Marlina L.
Llaguno, Ana Fe C.
Lolinco, Joselito L.
Lorenzo, Natividad E.
Luis, Estrella B.
Macatangay, Carmencita T.
Macugay, Eva B.
Malinnag, Andres Jr. T.
Malvar, Calixta T.
Malvar, Milagros Sandra G.
Mandac, Philip Constantine L.
Manzano, Rizalina T.
Marcelo, Anabelle
Mateo, Ressureccion M.
Matias, Lerma G.
Mina, Shirley B.
Miranda, Ruth P.
Najorda, Imelda L.
Nolasco, Walter A.
Ong, Iluminada T.
Onifa, Marissa M.
Orlanda, Elva Lois M.
Paet, Natividad R.
Pagatpatan, Vivian Luz
Pagdilao, Freddie L.
Pagtama, Aleli A.
Pajarillo, Joan L.
Pascua, Maria Asuncion L.
Pasicolan, Dante P.
Pe Benito, Floresta C.
Pera, Evangeline M.
Pingol, Alicia T.
Puyaoan, Louisa Patrisha T.
Quiba, Primitiva T.
Quibilan, Lorma Auria G.
Quitevis, Corazon Q.
Rabang, Marie Rose Q.
Ramos, Bella G.
Ramos, Bonifacio V.
Raras, Jaime G.
Remullar, Jobello L.
Reyes, Cherrie Mae A.
Reyes, Dedicacion M.
Reyes, Edaline T.
Reyes, Godofredo S.
Rigonan, Myla Concepcion F.
Rivera, Ami Ruth T.
Rivera, Corazon B.
Rivera, Leslie Kay
Rodriguez-Tatel, Mary Jane B.
Rosal, Emidio Jr. R.
Rosal, Noemi U.
Sabas, Dyrma
Sadornas, Joseph Patrick
Salaguban, Teresita Paula J.
Salantes, Adoracion T.
Salas, Angelica O.
Salasac, Constante S.
Salmasan, Lorna F.
Salmasan, Rosalinda P.
Sanidad, Wilfredo A.
Santiago, Editha J.
Santiago, Lilia Q.
Singson, Mario V.
Siruno, Helen V.
Sito, Apolonio S.
Somera, Alma C.
Soria, Estrella O.
Soria, Julius B.
Soria, Marcelino C.
Suyat, Zenaida U.
Taclan, Emma C.
Talaro, Jessie A.
Talusig, Digna R.
Talusig, Rudolf Anthony C.
Tamayo, Antonio T.
Tejada, Mario T.
Tolentino, Pepe B.
Toquero, Elena S.
Toquero, Ernesto C.
Tungpalan, Andres Y.
Tugadi, Rosalinda
Ulep, Mark Bennette M.
Ulep, Roque A.
Ulit, Perla G.
Urmeneta, Joselito U.
Urmeneta, Juliet Joy A.
Vadil, Carlo F.
Visaya, Alegria T.
A S Agcaoili
June 30/07
President Gloria Arroyo's Message For Nakem
MALACAÑAN PALACE
Manila
M E S S A G E
Manila
M E S S A G E
Warmest greetings to the organizers and participants in the 2007 Nakem International Conference which will be held at the Mariano Marcos State University, Batac, Ilocos Norte.
Your theme, “Panagpanaw ken Panagindeg - Exile and Settling in Ilocano and Amianan History and Culture,” is truly commendable because this stresses the importance of preserving your unique cultural and linguistic heritage while training Ilocanos to be proficient and globally competitive. I truly believe that through this Conference, you can promote and safeguard your culture and language for the next generation of Ilocanos to appreciate and be proud of.
We are committed to bring the benefits of our social, economic and political reforms to the grassroots and I count on you to be reliable partners of government in this endeavor.
More power and may you have a successful conference. Mabuhay!
Manila
22 May 2007
Isabela on my mind
On June 18 and 19, I had the chance to link up arms with fellow warriors on the road. These are warriors armed with the knowledge that if we do not do something to this social malady that has caused our cultural and linguistic genocide, we will all end up in the 'kangkungan'--a water cabbage patch--and soon.
The reference to the 'kangkungan' is a happy allusion to the tragi-comic Erapism that gave us illusion and enchantment during the Erap presidential regime. The regime was propped up by both the delusion of grandeur of a celluloid life and by the academe that was as parasitical as a 'linta' from the same 'kangkungan' former President Erap Estrada mentioned when he threatened his enemies with that (in)famous and quotable quote, "Pupulutin kayo sa kangkungan!"
But back to the Isabela State University's initiative towards self-redemption, the reason why I was going to Isabela.
It is not that ISU did not have various initiatives before. With this University's Dr. Romeo Quilang as president, culture and the arts are part and parcel of the Univeristy's academic life. In collaboration with many local government units and other government agencies, this life comes alive with various cultural performances each time an occasion calls for them.
Dr. Quilang, a biologist by professional training, understands the complex relationship between science and culture, particularly indigenous culture, and when he assumed the University's presidency, he established the Center for Culture and the Arts. The CCA is ably directed by Dr. Elena Toquero.
At the 2007 Nakem Conference in MMSU in Batac, Dr. Toquero asked me if I could go to their University's main campus in Echague to direct a two-day conference that would highlight the cause of Amianan cultures and languages advocacy.
At first, I could not think of a way to echo the Nakem Conference but as the Batac confab went on, things got clearer and on the second day, I proposed to Dr. Toquero a title: "The Amianan Languages and Cultures as our Homeland."
I thought of exiles here. Of diaspora. Of marginalization. Of linguistic injustice. Of cultural tyranny. These are themes that have moved me to keep thinking about the Philippine linguistic and cultural condition. These are themes that make my day anytime.
I thought of Ilokanos going on exile--of them exiled from their own spiritual homeland, their language.
I thought of all the Yogads losing their homeground.
I thought of all the Ibanags, the Agtas, the Itawis, the Ivatans, the Kalingas, the Yapayaos, the Bontocs.
I thought of all the Cordillerans and their cultural pride despite centuries of discrimination by the colonizers, the neocolonizers, and by the lowlanders.
And so I told Dr. Toqyero, "Yes, I will come."
On June 17, I took a Baliwag bus to Cagayan Valley. It has been years that I had not had the chance to go to this 'amianan' part of the country even if I was born here.
Earlier in the day, I had to call up several bus companies to figure out how to get to Echague, a town I have passed by several times but have not had the change to walk its sleepy but welcoming streets. The circumstances of jus soli sometimes makes you an exile especially when growing up means displacement and learning your first language means placement in another part of the homeland. Isabela-born I was, true.
But I was Ilocos-reared and Ilocos-raised and my reasoning ability was closer to the arid lands of Laoag than to the rich and fertile lands of Cabatuan where I first saw the light of day, or so I was told, but could not exactly remember what that experience is all about. Birth does not make you remember your baby cries unless one is a Lam-ang incarnate, the epic hero that has the ability to name himself, apart of course from that ability to resurrect from the dead.
I kept thinking about the 'homeland' metaphor and its connection to language and culture.
I kept thinking about the many languages and cultures of Cagayan Valley, the region of my birth, a region I will always be an exile because I do not know its surprises, its promises, its terrors, its beauty.
I kept thinking about how to convince the big shots of the academic and cultural community that there is a need for them to join the struggle for linguistic and cultural democracy because social justice precisely demands such a form and subtance of democracy.
I sure had my notes after a gruelling duel with my mind.
I sure had mulled over the need for liberation linguistics and cultural liberation as frameworks for this language and culture struggle.
But I was not sure what kind of an audience would I have.
I have not had any dealings with Isabela State University in the past. Sure, I had delivered a talk at St Paul University. But this was a long time ago, in the early days of a movement in creative writing in Ilokano we were able to pull it through as our response to the mossy approaches and frameworks of what we termed as a 'mossy' approach to Ilokano creative writing. But this was more than a decade ago and time is an unruly master sometimes. We forget things, we became strangers to what was familiar.
That Baliwag bus that I took at 10:00 PM was crowded with people, sacks, luggage, and dreams of democracy in all its forms. It was crowded as well with my uncertain thoughts about the Isabela of my birth but was never my soulland. I became an exile during the first years of my mortal life, and the Isabela that I knew was of imagination running wild and free, with second-hand stories from my mother about my grandfather's homestead in Angadanan, a piece of land I never saw, not until I was in my teens and only for a night when I accompanied my grandmother for a quick visit, with the memory of a swollen river with its murky waters for a reference. I remember that it was during the rainy months and coffee and cacao harvest was not good, and the maize fields had to be cleared for peanuts or some other crops.
In Laoag and Manila during the years of remembered activism for activism's sake, I had learned of the agrarian issues in Isabela. This prompted me to write a poem about Isabela, about Minante Uno, about the drunk politicians who do not know what being drunk with power was all about. Bannawag, in the late 70s or 80s picked up this poem and published it. The poem, part of a forgettable youthful exuberance, is a vague criticism of the place's obnoxious sociopolitical condition. That was to be the start of more vague criticisms on the country's sociopolitical conditon.
Like my Ilocos trip in May, the rains had come in these parts. The fields are green, the forests equally so.
In the early morning of June 18, I received my first text of the day from Dr. Toquero, the mother of the many texts that would soon follow: "Where are you now?"
The early morning sun streaked through the morning mist in Jones, past Sta. Fe. There was joy in seeing again the familiar landmarks and that snaking route that leads to the valley of my wandering Ilokano and Pangasinense ancestors; the early morning scenes of mist and mellowed mountains returned me to the memory I could never go home to, never, because the Ilocos had claimed me more than these parts. The branches of trees danced with the early morning breeze, the twigs, verdant with thick foliage like arms raised in prayer to the clear heavens.
Isabela, I said. Isabela, here I come.
A Solver Agcaoili
ISU Echague, June 19/07
The reference to the 'kangkungan' is a happy allusion to the tragi-comic Erapism that gave us illusion and enchantment during the Erap presidential regime. The regime was propped up by both the delusion of grandeur of a celluloid life and by the academe that was as parasitical as a 'linta' from the same 'kangkungan' former President Erap Estrada mentioned when he threatened his enemies with that (in)famous and quotable quote, "Pupulutin kayo sa kangkungan!"
But back to the Isabela State University's initiative towards self-redemption, the reason why I was going to Isabela.
It is not that ISU did not have various initiatives before. With this University's Dr. Romeo Quilang as president, culture and the arts are part and parcel of the Univeristy's academic life. In collaboration with many local government units and other government agencies, this life comes alive with various cultural performances each time an occasion calls for them.
Dr. Quilang, a biologist by professional training, understands the complex relationship between science and culture, particularly indigenous culture, and when he assumed the University's presidency, he established the Center for Culture and the Arts. The CCA is ably directed by Dr. Elena Toquero.
At the 2007 Nakem Conference in MMSU in Batac, Dr. Toquero asked me if I could go to their University's main campus in Echague to direct a two-day conference that would highlight the cause of Amianan cultures and languages advocacy.
At first, I could not think of a way to echo the Nakem Conference but as the Batac confab went on, things got clearer and on the second day, I proposed to Dr. Toquero a title: "The Amianan Languages and Cultures as our Homeland."
I thought of exiles here. Of diaspora. Of marginalization. Of linguistic injustice. Of cultural tyranny. These are themes that have moved me to keep thinking about the Philippine linguistic and cultural condition. These are themes that make my day anytime.
I thought of Ilokanos going on exile--of them exiled from their own spiritual homeland, their language.
I thought of all the Yogads losing their homeground.
I thought of all the Ibanags, the Agtas, the Itawis, the Ivatans, the Kalingas, the Yapayaos, the Bontocs.
I thought of all the Cordillerans and their cultural pride despite centuries of discrimination by the colonizers, the neocolonizers, and by the lowlanders.
And so I told Dr. Toqyero, "Yes, I will come."
On June 17, I took a Baliwag bus to Cagayan Valley. It has been years that I had not had the chance to go to this 'amianan' part of the country even if I was born here.
Earlier in the day, I had to call up several bus companies to figure out how to get to Echague, a town I have passed by several times but have not had the change to walk its sleepy but welcoming streets. The circumstances of jus soli sometimes makes you an exile especially when growing up means displacement and learning your first language means placement in another part of the homeland. Isabela-born I was, true.
But I was Ilocos-reared and Ilocos-raised and my reasoning ability was closer to the arid lands of Laoag than to the rich and fertile lands of Cabatuan where I first saw the light of day, or so I was told, but could not exactly remember what that experience is all about. Birth does not make you remember your baby cries unless one is a Lam-ang incarnate, the epic hero that has the ability to name himself, apart of course from that ability to resurrect from the dead.
I kept thinking about the 'homeland' metaphor and its connection to language and culture.
I kept thinking about the many languages and cultures of Cagayan Valley, the region of my birth, a region I will always be an exile because I do not know its surprises, its promises, its terrors, its beauty.
I kept thinking about how to convince the big shots of the academic and cultural community that there is a need for them to join the struggle for linguistic and cultural democracy because social justice precisely demands such a form and subtance of democracy.
I sure had my notes after a gruelling duel with my mind.
I sure had mulled over the need for liberation linguistics and cultural liberation as frameworks for this language and culture struggle.
But I was not sure what kind of an audience would I have.
I have not had any dealings with Isabela State University in the past. Sure, I had delivered a talk at St Paul University. But this was a long time ago, in the early days of a movement in creative writing in Ilokano we were able to pull it through as our response to the mossy approaches and frameworks of what we termed as a 'mossy' approach to Ilokano creative writing. But this was more than a decade ago and time is an unruly master sometimes. We forget things, we became strangers to what was familiar.
That Baliwag bus that I took at 10:00 PM was crowded with people, sacks, luggage, and dreams of democracy in all its forms. It was crowded as well with my uncertain thoughts about the Isabela of my birth but was never my soulland. I became an exile during the first years of my mortal life, and the Isabela that I knew was of imagination running wild and free, with second-hand stories from my mother about my grandfather's homestead in Angadanan, a piece of land I never saw, not until I was in my teens and only for a night when I accompanied my grandmother for a quick visit, with the memory of a swollen river with its murky waters for a reference. I remember that it was during the rainy months and coffee and cacao harvest was not good, and the maize fields had to be cleared for peanuts or some other crops.
In Laoag and Manila during the years of remembered activism for activism's sake, I had learned of the agrarian issues in Isabela. This prompted me to write a poem about Isabela, about Minante Uno, about the drunk politicians who do not know what being drunk with power was all about. Bannawag, in the late 70s or 80s picked up this poem and published it. The poem, part of a forgettable youthful exuberance, is a vague criticism of the place's obnoxious sociopolitical condition. That was to be the start of more vague criticisms on the country's sociopolitical conditon.
Like my Ilocos trip in May, the rains had come in these parts. The fields are green, the forests equally so.
In the early morning of June 18, I received my first text of the day from Dr. Toquero, the mother of the many texts that would soon follow: "Where are you now?"
The early morning sun streaked through the morning mist in Jones, past Sta. Fe. There was joy in seeing again the familiar landmarks and that snaking route that leads to the valley of my wandering Ilokano and Pangasinense ancestors; the early morning scenes of mist and mellowed mountains returned me to the memory I could never go home to, never, because the Ilocos had claimed me more than these parts. The branches of trees danced with the early morning breeze, the twigs, verdant with thick foliage like arms raised in prayer to the clear heavens.
Isabela, I said. Isabela, here I come.
A Solver Agcaoili
ISU Echague, June 19/07
Nolasco's Maraming Wika
Keynote na Talumpati sa 2007 Nakem Conference
Mariano Marcos State University, Mayo 23, 2007
MARAMING WIKA, MATATAG NA BANSA
Ricardo Ma. Nolasco Ph.D.
Tagapangulo, Komisyon sa Wikang Filipino
Isa pong karangalan at pribilehiyo para sa akin at sa Komisyon sa Wikang Filipino na maimbitahan at makapagsalita sa inyong kumperensya. Ang ibabahagi ko sa inyo ngayong umaga ay tungkol sa bisyon, direksyon at mga programa ng KWF para sa susunod na tatlong taon, o hanggang 2010. Ibinabahagi ko ang mga ito sa inyo sa pag-asang yayakapin ninyo ang nasabing mga bisyon, direksyon at programa bilang sarili ninyong bisyon at programa.
Kamakailan lamang ay nagkasundo ang pamunuan ng KWF na baguhin ang aming bisyon. Ang pangarap namin ay: “maging sentro ng kapantasan sa mga wika at literatura ng mga Pilipino.” Umaalinsunod ang pangarap na ito sa aming mandato na paunlarin, palaganapin at panatilihin ang mga wikang ginagamit ng mga Pilipino sa iba’t ibang larangan.
Ang ganitong bisyon at misyon ay pag-amin na bagamat ang KWF ay siyang opisyal na ahensyang pangwika ay malayo pa rin ito sa pagiging tunay na sentro ng kapantasan at kaalaman sa mga wika at panitikan ng mga Pilipino. Ang itinatayo namin ay isang sentro ng impormasyon, dokumentasyon at pananaliksik; na may kuwerpo (corps) ng mga mananaliksik na may mataas na kakayahan sa linggwistika at applied na linggwistika (hal. pagtuturo ng wika) at pagsasaling-wika; isang sentro na katatagpuan at naglalaman ng lahat ng mga pag-aaral at akda tungkol sa mga wika ng Pilipinas; isang sentro na may kamalig ng mga datos sa ibat ibang wika, at sa ibat ibang genre, kasama na ang audio at video recording ng mga pangyayaring komunikatibong may mga anotasyon at komentaryo; isang sentro na lumilikha ng mga orihinal at huwarang mga diksyunaryo, gramatika, ortograpiya, iskolarli na mga babasahin, materyales sa literasiya at reperensya sa pagtuturo sa magkakaibang disiplina; at isang sentro na dalubhasa rin sa teknolohiyang pang-impormasyon at pangkomunikasyon upang magampanan ang gawain ng pagpapaunlad, pagpapalaganap at pagpapanatili ng mga wika sa Pilipinas.
Ang pangarap naming ito ay nagmumula sa aming pagkilala sa kahalagahan ng mga wikang ginagamit ng mga Pilipino—ang wikang pambansa, ang mga wikang panglokal at mga wika na pang-ibayong dagat--- para sa magkakaibang mga layunin: para sa literasiya at edukasyon ng ating mamamayan; para sa layuning pangkultura at intelektuwal; para sa pagkakakilanlan at etnisidad; para sa pakikipagtalastasan sa loob at labas ng bansa; para sa pag-unlad na pang-ekonomiya; at para sa kaisahan at katatagang pampulitika.
Gusto naming isipin na lipas na ang panahon na ang mga gawain ng komisyon—sa katotohanan o sa karaniwang pagkakaalam-- ay eksklusibong nakatuon sa wikang pambansa, sa kapabayaan ng mahigit na 170ng wika ng ating bansa at nang walang makatotohanang pagsasaalang-alang sa isa pang opisyal na wika ng bansa, ang Ingles (o mas eksakto, Philippine English), na isa ring wikang ginagamit ng mga Pilipino.
Ito ang landas o linya ng “isang bansa, maraming wika”, na siyang simulain ng kasalukuyang tema ng buwan ng wika 2007, na “maraming wika, matatag na bansa.”
Ano ang batayan at katwiran ng “maraming wika, matatag na bansa”?
Ang batayan at katwiran ay may kinalaman sa pagiging multilinggwal at pagiging multikultural ng mga Pilipino. Sa halip na isang disbentahe, itinuturing ng komisyon na napakalaking bentahe ang pagkakaroon ng Pilipinas ng mahigit na 170ng wika. Pangsampu tayo sa pinakamaraming wika sa buong daigdig, sa kabila ng palasak at mapangmenos na palagay na ang mga wikang ito’y pawang mga dialekto lamang. Ang natural na kundisyon ng karaniwang Pilipino at ng karaniwang mamamayan ng daigdig ay hindi lang iisa ang alam nitong wika. Sa karaniwan, ang Pilipino at ang karaniwang tao sa daigdig ay may alam na dalawa o mahigit pang wika. Si Hesukristo ang pinakamainam na halimbawa ng pagiging multilinggwal, sapagkat marunong siya ng Aramaic, ng Hebrew, Griyego at Latin. Si pangulong GMA ay mainam na halimbawa ng isang Pilipino. Maalam siya sa Kapampangan, Sinebwano, Ilokano, Tagalog, Ingles at Espanyol. Dahil sa katotohanang ito, ang ideya at pangakong pag-unlad sa ilalim ng isang sentralisadong nasyon-estado na may iisang sentralisadong wikang pambansa ay naglalaho.
Gayunpaman, mayroon tayong wikang pambansa. Ito ang wikang Tagalog na nang dahil sa kumbinasyon ng mga sirkumstansyang historikal, pang-ekonomiya at sosyopulitikal ay naging komon na wika ng magkakaibang etnolinggwistikong grupo ng ating bayan. Ang kasalukuyang Filipino ay ang dating wika ng Katagalugan na naging pambansa. Ang Filipino, kung gayon, ay ang pambansang linggwa prangka.
Kung batayang panglinggwistika ang pag-uusapan, ang wikang pambansa at ang Tagalog ay nabibilang sa iisang wika. Ang unang batayan sa pagsabi nito ay ang tinatawag na mutual intelligibility. Ang isang nagsasalita ng “Filipino” at ang isang nagsasalita ng Tagalog ay magkakaunawaan. Kung gayon, nagsasalita sila ng isang wika.
Ang ikalawang batayan ay ang gramatika. Ang gramatika ng umiiral na “Filipino” ay walang pinag-iiba sa gramatika ng Tagalog. Totoong sa ilalim ng konstitusyon, ang wikang Filipino ay kailangang nakasalig sa mga umiiral na wika sa Pilipinas. Pero, sa ngayon, ang gramatika ng wikang pambansa ay yaong sa Tagalog. Tingnan lamang ang mga panlapi ( -um-, -in, -an, at i-) at ang mga gramatikal na pananda (i.e. ang, ng, sa) at mga partikulo (i.e. pa, na, kung, daw, kasi). Hindi ba magkapareho lang sa mga panlapi at gramatikal na pananda at partikulo ng tinatawag na “Filipino”? Walang panlapi o gramatikal na elementong galing sa Ilokano, Sebwano, Ilonggo at sa ibang malalaking wika ang may matatag na katayuan sa wikang pambansa.
May ilang teorista sa akademya na nagpapalaganap ng ideya na ang kaibahan ng “Filipino” sa Tagalog ay ang pagiging “malaya” ng una, at ang pagkapurista ng huli. Ang ibinibigay nilang halimbawa ay ang pagkakaiba ng leksikon ng “Filipino” at ng “Tagalog”, gaya raw ng “fakulti”, sa halip na “guro”, “kolehiyo” sa halip na “dalubhasaan”, “miting” sa halip na “pulong” atbp. Kinikilala ng KWF na ang “purismo” at “Tagalismo” ay mga hadlang sa pagpapaunlad ng wikang pambansa. Subalit, kailangan ding alalahanin na hindi panghihiram ng dayuhang leksikon o leksikon buhat sa iba pang wika ng Pilipinas ang batayan sa pagklasipika ng dalawa o mahigit pang barayti na magkakaibang wika. (Maging ang mga Tagalog sa Batangas at Bulakan ay nanghihiram din at nagko- code-switch.) Gaya ng nabanggit sa itaas, ang pagkakaunawaan at ang gramatika ay higit na mapagpasyang batayan. Idagdag pa rito ang katotohanan na karamihan ng mga Pilipino ay tumatawag pa rin sa wikang pambansa na “Tagalog”. at madaling maintindihan kung bakit kakaunti lamang, maliban sa kakarampot sa akademya, ang naniniwala na ang “Tagalog” at ang “Filipino” ay “magkaibang wika.”
Pero may isang malaki at hindi matatawarang pagkakaiba ang wikang Tagalog noon at ang wikang pambansa ngayon. Ang kasalukuyang wikang pambansa ay ang pangalawang wika ng nakararaming Pilipino. Mas marami nang Pilipino ngayon na marunong mag-Tagalog pero hindi ito ang kanilang kinagisnan o unang wika. Ito ang pangalawang wika nila. Ito ang isa sa tampok na dahilan sa pagtawag dito ng ibang pangalan—Filipino. Ito rin ang panlipunang batayan sa paglitaw ng mga pasalitang barayti ng “Filipino”; mga barayti na hindi lamang limitado sa Katagalugan at Kamaynilaan, kundi sumasaklaw sa Davao, Iloilo, Cebu, Baguio, Angeles, Cagayan de Oro, Zamboanga City at sa ibang punong sentrong lungsod kung saan nagtatagpo ang magkakaibang grupong etniko. Sa ngayon, ang barayting pinakaprestihiyoso ay ang barayti sa Metro Manila at kanugnog na mga lugar, na siyang itinuturo ngayon sa mga paaralan at pinalagaganap ng masmidya. .
Ang ganitong mga katotohanan, sa aking palagay, ay hindi nalingid sa mga gumawa ng mga probisyong pangwika sa ating konstitusyon. Nanalig sila na habang nalilinang, ang wikang pambansa ay dapat payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na mga wika sa Pilipinas at sa iba pang wika. Idineklara din nila ang wikang Filipino at ang wikang Ingles bilang wikang opisyal, pero hindi nila kinaligtaan na ipahayag din na ang mga wikang pangrehiyon ay pantulong na wikang opisyal at midyum ng pagtuturo. Higit sa lahat, tiniyak nila ang pagtatayo ng isang komisyon na “magsasagawa, mag-uugnay at magtataguyod” ng mga pananaliksik hindi lamang sa wikang pambansa, kundi sa iba pang mga wika ng mga Pilipino. Ang ganitong mga probisyong pangkonstitusyon ay nagkaroon ng katuparan sa pagkakapagtibay ng RA 7104 na siyang lumikha sa Komisyon sa Wikang Filipino.
Ang lohika ng patakarang multilinggwal sa pagpapaunlad ng mga wika sa Pilipinas ay unti-unting tinatanggap ngayon ng mas maraming mananaliksik sa wika at/o tagagawa ng patakaran sa ating pamahalaan. Nitong kamakailan, may isang grupo ng mga mananaliksik ang naglabas ng KRT 3 Formulation of the National Learning Strategies for the Filipino and English Languages na nagmumungkahi sa pamahalaan na:
· para sa ECCD (3-5ng taon), ang paggamit ng wika ng bata sa day care center. Gagamitin ang Filipino at English (at Arabic) sa mga istorya at panitikan;
· para sa Grade 1 hanggang 3, ang paggamit ng wika ng bata bilang midyum ng pagkakatuto para sa lahat ng subject. Gagamitin ang Filipino at English (at Arabic) bilang magkahiwalay na subject para sa oral language development;
· para sa Grade 4 pataas, Filipino bilang midyum ng pagtuturo para sa Makabayan at subject na Filipino at/o panitikan at English bilang midyum sa Math at Science. Gagamitin ang wika ng bata bilang pantulong na wika;
· samantala, sa sekundarya, magtuturo ng mga language elective sa wika ng bata, wikang pangrehiyon, Arabic at anumang wika sa ibayong dagat;
Ayon sa nasabing dokumento: “(c)ontrary to being a hindrance, the languages of children must be considered as enabling factors on which student learning and achievement can be based. The use of the mother tongue in learning has been found to be the most effective way to bridge learning in all subject areas including the development of future languages. This is a generalization based on numerous experiences of other multilingual countries as well as empirical studies conducted in the Philippines.”
Ang isang halimbawa ng empirikal na pag-aaral na nagbibigay-balidasyon sa bisa ng multilinggwal na patakaran ay ang resulta ng 2006 NAT Grade 3 reading test sa dibisyon ng Kalinga. Sa sampung distritong ito, tanging ang Lubuagan lamang ang may first language component, ibig sabihin, ang unang wika ay siyang ginamit na midyum ng pagtuturo sa naturang eskuwelahan, kahit sa science at math. Ang natitirang siyam na dibisyon ay sumailalim sa regular na edukasyong bilinggwal. Ipinakikita ng reading test na ang distrito ng Lubuagan ang nakapagtala ng pinakamataas na marka sa English (76.5%) at Filipino (76.44%). Ang pumangalawa na distrito ay ang Tinglayan na nakaiskor ng 64.5% sa English at 61.4% sa Filipino. Ang pumangatlo naman ay ang Pasil, na nakaiskor ng 51.9% sa English at 47.7% sa Filipino.
Ang ganitong mga ebidensya ay nagpapatotoo na maaaring gawing tulay ang lokal na wika upang matutuhan ang English at Filipino. Ang totoo’y maraming mga pag-aaral ang nagpapakita na ang paggamit ng wikang hindi-sa- bata ay hindi makatutulong manapa’y makasasama pa nga sa pang-akademikong performance ng bata. Mahalagang banggitin muli ang mga napatunayan sa pananaliksik ni Taufeulangaki (2004):
· ang mga bata ay nangangailangan ng pinakamababa na 12ng taon upang matutuhan ang kanilang unang wika;
· ang mga bata ay hindi natututo ng pangalawang wika nang mas mabilis kaysa mga matanda;
· ang may edad na bata ay may higit na kasanayan sa pagkatuto ng pangalawang wika;
· mas importante ang pag-unlad pangkognitibo ng bata kaysa paghantad sa ikalawang wika;
Sa isang hiwalay na artikulo, nabanggit ko na ang eksklusibong paggamit ng Ingles at Filipino ay nagresulta sa tinatawag ni Smolicz, Nical and Secombe (2000) na inferiorization ng iba pang wika sa Pilipinas. Ninanakaw ng kasalukuyang patakarang bilinggwal ang wika ng bata at hinahalinhan ito ng isang wikang di-pamilyar at tiwalag sa kanilang kultura at karanasan. Ang mensahe ng bilinggwal na edukasyon sa marami nating mag-aaral ay walang kuwenta ang kanilang kinagisnang wika. Sa halip na tingnan bilang resource at pundasyon ng panimulang kaalaman, itinuturing ang pagkakatuto ng wikang sarili na isang malaking kakulangan o deficiency, o dikaya’y kapansanan. Sa halip na pagmamahal at pagpapahalaga sa sariling kultura’t wika, pagkutya at pagmamaliit sa sarili ang itinuturo ng kasalukuyang patakaran. Ang solusyon, sa ganang akin, ay hindi ang pagpapalit ng Filipino sa Ingles bilang pangunahing midyum ng pagtuturo, kundi ang tamang pagtitimpla sa gamit ng lokal na wika, wikang pambansa at wika ng mas malawak na komunikasyon sa sistemang pang-edukasyon.
Sinusuportahan ng KWF ang anumang kampanya na papaghusayin ang kasanayan sa Ingles ng ating mga estudyante. Pero kailangang linawin na ang pinakamabisang paraan ay ang pagturo dito bilang pangalawang wika. Ito ang isa sa mga layunin ng Executive Order No. 210 na ang pamagat ay nagtatadhana sa pagpapalakas ng Ingles bilang pangalawang wika. Ang interpretasyon ko sa pagtuturo ng Ingles bilang “pangalawang wika” ay magsimula sa kinagisnang wika sa unang mga grado. Sa proseso ng pagbulas ng kasanayang pangliterasi at pangkognitibo ng estudyante sa kinagisnang wika at kultura, ipakilala ang Ingles at ang Filipino bilang mga subject. Sa paglaon ay maaari na ring ituro ang iba pang subject sa Filipino at Ingles.
Gayunpaman, ang katatasan sa Ingles ay hindi makakamtan lamang sa eskuwelahan. Sa loob at labas ng eskuwelahan, kailangang magkaroon ang mga estudyante ng mga modelo o huwaran sa pagsusulat at pagsasalita ng mabuting Ingles, at kasabay nito ng mga pagkakataon para magamit ang kanilang kasanayan sa Ingles. Sa kasalukuyan ay walang sapat na motibasyon at oportunidad maliban sa eskuwelahan upang mapaunlad ng mga estudyante ang kanilang kasanayan sa Ingles, laluna sa pagsasalita nito.
Ang komitment ng KWF sa “isang bansa, maraming wika” ay makikita sa tema at saklaw ng nakaraang patimpalak na idinaos noong Buwan ng Wika 2006. Sa simula’t sapul ay nakasanayan na namin na magdaos nang taunan ng isang patimpalak lamang, ang tradisyunal na Gantimpalang Collantes sa sanaysay sa wikang Filipino. Noong 2006, sa kauna-unahang pagkakataon ay nagdaos ang KWF ng magkakahiwalay na mga timpalak sa pormal na pagsulat sa Sebwano (tula at maikling kuwento), Iloko (tula at maikling kuwento), Hiligaynon (maikling kuwento) at Pangasinan (tula). Ang nagwaging mga akda ay nakatipon ngayon sa isang akda na pinamagatang Ani ng Wika 2006. Ang tema ng buwan ng wika 2006 ay: “Ang buwan ng wikang pambansa ay buwan ng mga wika ng Pilipinas.”
Ngayong taong 2007, pinalawak namin ang saklaw ng patimpalak para makasama ang Bikol (maikling kuwento at sanaysay), Samar-Leyte (tula at maikling kuwento), Kapampangan (tula), Meranaw (sanaysay), Maguindanao (sanaysay) at Tausug (sanaysay). Ang tema ng buwan ng wika 2007 ay: “Maraming wika, matatag na bansa.”
Ang multilinggwal na adhikain ng KWF ay hindi lamang naipapahayag sa taunang pagdiriwang ng buwan ng wika at pagkilala sa mahusay na mga akdang pampanitikan, kundi sa mga pangmatagalang programa at proyektong inako nitong isakatuparan.
Ang mga programa’t proyektong ito ay naglalayon na makamit ang sumusunod na pagbabago sa ating kapaligiran: ang pagpabor ng opinyong publiko sa multilinggwalismo. Hanggang ngayon, marami pa rin ang naniniwala na hindi na kailangang pag-aralan ang wikang pambansa o ang ating mga lokal na wika sapagkat “alam na natin ito.” Laganap pa rin ang maling pag-iisip na ang pagkakaroon ng isang wika ay mapagpasya sa pagbubuo ng isang bansa.
Upang pumabor ang opinyong publiko sa multilinggwalismo, plano naming magbigay ng napapanahong mga impormasyon sa OP, DEPED, CHED, ang Kongreso at iba pang ahensya ng gobyerno tungkol sa mga bagay na may kinalaman sa wika. Makatwiran lamang na ang unang benepisyaryo ng aming mga pananaliksik ay ang pamahalaan na rin.
Gusto rin naming lumikha ng bagong mga kaalamang pangwika at pampanitikan. Nais naming palakasin ang: Philippine Lexicography program, Philippine Grammars Program, ang National Translation Program, ang Phonology, Phonetics and Ortography Program, mga proyekto sa literasiya at pagtuturo ng wika; Philippine Language Mapping Project; Bibliography of Philippine Languages project; Endangered Languages Program; Philippine corpus;
Gusto rin naming palaganapin sa publiko at stakeholder ang impormasyon at kaalamang pangwika at pampanitikan. Kayá namin itinatayo ang: Library and Archives of Philippine Languages; pinapataas ang kantidad at kalidad ng mga publikasyon; nagdadaos ng mga seminar, workshop, lektyur, at iba pang aktibidad na pang-edukasyon; pinapaganda ang aming website; nagkakaloob ng mga research grants o tinutulungan ang mga stakeholder na makakuha ng mga research grants; nagtatayo ng mga language councils sa mga rehiyon; pinalalakas ang mga kakayahang pang-IT at pampananaliksik, at sinisikap na magkaroon ng sarili naming tahanan at gusali.
Sa pagwawakas, nais kong ibilin sa inyo ang sinabi ng isang katutubong Amerikano, isang American Indian, tungkol sa relasyon ng wika at ng buhay. Aniya, kailangan natin ang wikang dayuhan para mabuhay sa kasalukuyang panahon. Pero kailangan natin ang wikang sarili, para mabuhay nang habampanahon.
Magandang umaga sa inyong lahat.
Keynote na Talumpati sa 2007 Nakem Conference
Mariano Marcos State University, Mayo 23, 2007
MARAMING WIKA, MATATAG NA BANSA
Ricardo Ma. Nolasco Ph.D.
Tagapangulo, Komisyon sa Wikang Filipino
Isa pong karangalan at pribilehiyo para sa akin at sa Komisyon sa Wikang Filipino na maimbitahan at makapagsalita sa inyong kumperensya. Ang ibabahagi ko sa inyo ngayong umaga ay tungkol sa bisyon, direksyon at mga programa ng KWF para sa susunod na tatlong taon, o hanggang 2010. Ibinabahagi ko ang mga ito sa inyo sa pag-asang yayakapin ninyo ang nasabing mga bisyon, direksyon at programa bilang sarili ninyong bisyon at programa.
Kamakailan lamang ay nagkasundo ang pamunuan ng KWF na baguhin ang aming bisyon. Ang pangarap namin ay: “maging sentro ng kapantasan sa mga wika at literatura ng mga Pilipino.” Umaalinsunod ang pangarap na ito sa aming mandato na paunlarin, palaganapin at panatilihin ang mga wikang ginagamit ng mga Pilipino sa iba’t ibang larangan.
Ang ganitong bisyon at misyon ay pag-amin na bagamat ang KWF ay siyang opisyal na ahensyang pangwika ay malayo pa rin ito sa pagiging tunay na sentro ng kapantasan at kaalaman sa mga wika at panitikan ng mga Pilipino. Ang itinatayo namin ay isang sentro ng impormasyon, dokumentasyon at pananaliksik; na may kuwerpo (corps) ng mga mananaliksik na may mataas na kakayahan sa linggwistika at applied na linggwistika (hal. pagtuturo ng wika) at pagsasaling-wika; isang sentro na katatagpuan at naglalaman ng lahat ng mga pag-aaral at akda tungkol sa mga wika ng Pilipinas; isang sentro na may kamalig ng mga datos sa ibat ibang wika, at sa ibat ibang genre, kasama na ang audio at video recording ng mga pangyayaring komunikatibong may mga anotasyon at komentaryo; isang sentro na lumilikha ng mga orihinal at huwarang mga diksyunaryo, gramatika, ortograpiya, iskolarli na mga babasahin, materyales sa literasiya at reperensya sa pagtuturo sa magkakaibang disiplina; at isang sentro na dalubhasa rin sa teknolohiyang pang-impormasyon at pangkomunikasyon upang magampanan ang gawain ng pagpapaunlad, pagpapalaganap at pagpapanatili ng mga wika sa Pilipinas.
Ang pangarap naming ito ay nagmumula sa aming pagkilala sa kahalagahan ng mga wikang ginagamit ng mga Pilipino—ang wikang pambansa, ang mga wikang panglokal at mga wika na pang-ibayong dagat--- para sa magkakaibang mga layunin: para sa literasiya at edukasyon ng ating mamamayan; para sa layuning pangkultura at intelektuwal; para sa pagkakakilanlan at etnisidad; para sa pakikipagtalastasan sa loob at labas ng bansa; para sa pag-unlad na pang-ekonomiya; at para sa kaisahan at katatagang pampulitika.
Gusto naming isipin na lipas na ang panahon na ang mga gawain ng komisyon—sa katotohanan o sa karaniwang pagkakaalam-- ay eksklusibong nakatuon sa wikang pambansa, sa kapabayaan ng mahigit na 170ng wika ng ating bansa at nang walang makatotohanang pagsasaalang-alang sa isa pang opisyal na wika ng bansa, ang Ingles (o mas eksakto, Philippine English), na isa ring wikang ginagamit ng mga Pilipino.
Ito ang landas o linya ng “isang bansa, maraming wika”, na siyang simulain ng kasalukuyang tema ng buwan ng wika 2007, na “maraming wika, matatag na bansa.”
Ano ang batayan at katwiran ng “maraming wika, matatag na bansa”?
Ang batayan at katwiran ay may kinalaman sa pagiging multilinggwal at pagiging multikultural ng mga Pilipino. Sa halip na isang disbentahe, itinuturing ng komisyon na napakalaking bentahe ang pagkakaroon ng Pilipinas ng mahigit na 170ng wika. Pangsampu tayo sa pinakamaraming wika sa buong daigdig, sa kabila ng palasak at mapangmenos na palagay na ang mga wikang ito’y pawang mga dialekto lamang. Ang natural na kundisyon ng karaniwang Pilipino at ng karaniwang mamamayan ng daigdig ay hindi lang iisa ang alam nitong wika. Sa karaniwan, ang Pilipino at ang karaniwang tao sa daigdig ay may alam na dalawa o mahigit pang wika. Si Hesukristo ang pinakamainam na halimbawa ng pagiging multilinggwal, sapagkat marunong siya ng Aramaic, ng Hebrew, Griyego at Latin. Si pangulong GMA ay mainam na halimbawa ng isang Pilipino. Maalam siya sa Kapampangan, Sinebwano, Ilokano, Tagalog, Ingles at Espanyol. Dahil sa katotohanang ito, ang ideya at pangakong pag-unlad sa ilalim ng isang sentralisadong nasyon-estado na may iisang sentralisadong wikang pambansa ay naglalaho.
Gayunpaman, mayroon tayong wikang pambansa. Ito ang wikang Tagalog na nang dahil sa kumbinasyon ng mga sirkumstansyang historikal, pang-ekonomiya at sosyopulitikal ay naging komon na wika ng magkakaibang etnolinggwistikong grupo ng ating bayan. Ang kasalukuyang Filipino ay ang dating wika ng Katagalugan na naging pambansa. Ang Filipino, kung gayon, ay ang pambansang linggwa prangka.
Kung batayang panglinggwistika ang pag-uusapan, ang wikang pambansa at ang Tagalog ay nabibilang sa iisang wika. Ang unang batayan sa pagsabi nito ay ang tinatawag na mutual intelligibility. Ang isang nagsasalita ng “Filipino” at ang isang nagsasalita ng Tagalog ay magkakaunawaan. Kung gayon, nagsasalita sila ng isang wika.
Ang ikalawang batayan ay ang gramatika. Ang gramatika ng umiiral na “Filipino” ay walang pinag-iiba sa gramatika ng Tagalog. Totoong sa ilalim ng konstitusyon, ang wikang Filipino ay kailangang nakasalig sa mga umiiral na wika sa Pilipinas. Pero, sa ngayon, ang gramatika ng wikang pambansa ay yaong sa Tagalog. Tingnan lamang ang mga panlapi ( -um-, -in, -an, at i-) at ang mga gramatikal na pananda (i.e. ang, ng, sa) at mga partikulo (i.e. pa, na, kung, daw, kasi). Hindi ba magkapareho lang sa mga panlapi at gramatikal na pananda at partikulo ng tinatawag na “Filipino”? Walang panlapi o gramatikal na elementong galing sa Ilokano, Sebwano, Ilonggo at sa ibang malalaking wika ang may matatag na katayuan sa wikang pambansa.
May ilang teorista sa akademya na nagpapalaganap ng ideya na ang kaibahan ng “Filipino” sa Tagalog ay ang pagiging “malaya” ng una, at ang pagkapurista ng huli. Ang ibinibigay nilang halimbawa ay ang pagkakaiba ng leksikon ng “Filipino” at ng “Tagalog”, gaya raw ng “fakulti”, sa halip na “guro”, “kolehiyo” sa halip na “dalubhasaan”, “miting” sa halip na “pulong” atbp. Kinikilala ng KWF na ang “purismo” at “Tagalismo” ay mga hadlang sa pagpapaunlad ng wikang pambansa. Subalit, kailangan ding alalahanin na hindi panghihiram ng dayuhang leksikon o leksikon buhat sa iba pang wika ng Pilipinas ang batayan sa pagklasipika ng dalawa o mahigit pang barayti na magkakaibang wika. (Maging ang mga Tagalog sa Batangas at Bulakan ay nanghihiram din at nagko- code-switch.) Gaya ng nabanggit sa itaas, ang pagkakaunawaan at ang gramatika ay higit na mapagpasyang batayan. Idagdag pa rito ang katotohanan na karamihan ng mga Pilipino ay tumatawag pa rin sa wikang pambansa na “Tagalog”. at madaling maintindihan kung bakit kakaunti lamang, maliban sa kakarampot sa akademya, ang naniniwala na ang “Tagalog” at ang “Filipino” ay “magkaibang wika.”
Pero may isang malaki at hindi matatawarang pagkakaiba ang wikang Tagalog noon at ang wikang pambansa ngayon. Ang kasalukuyang wikang pambansa ay ang pangalawang wika ng nakararaming Pilipino. Mas marami nang Pilipino ngayon na marunong mag-Tagalog pero hindi ito ang kanilang kinagisnan o unang wika. Ito ang pangalawang wika nila. Ito ang isa sa tampok na dahilan sa pagtawag dito ng ibang pangalan—Filipino. Ito rin ang panlipunang batayan sa paglitaw ng mga pasalitang barayti ng “Filipino”; mga barayti na hindi lamang limitado sa Katagalugan at Kamaynilaan, kundi sumasaklaw sa Davao, Iloilo, Cebu, Baguio, Angeles, Cagayan de Oro, Zamboanga City at sa ibang punong sentrong lungsod kung saan nagtatagpo ang magkakaibang grupong etniko. Sa ngayon, ang barayting pinakaprestihiyoso ay ang barayti sa Metro Manila at kanugnog na mga lugar, na siyang itinuturo ngayon sa mga paaralan at pinalagaganap ng masmidya. .
Ang ganitong mga katotohanan, sa aking palagay, ay hindi nalingid sa mga gumawa ng mga probisyong pangwika sa ating konstitusyon. Nanalig sila na habang nalilinang, ang wikang pambansa ay dapat payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na mga wika sa Pilipinas at sa iba pang wika. Idineklara din nila ang wikang Filipino at ang wikang Ingles bilang wikang opisyal, pero hindi nila kinaligtaan na ipahayag din na ang mga wikang pangrehiyon ay pantulong na wikang opisyal at midyum ng pagtuturo. Higit sa lahat, tiniyak nila ang pagtatayo ng isang komisyon na “magsasagawa, mag-uugnay at magtataguyod” ng mga pananaliksik hindi lamang sa wikang pambansa, kundi sa iba pang mga wika ng mga Pilipino. Ang ganitong mga probisyong pangkonstitusyon ay nagkaroon ng katuparan sa pagkakapagtibay ng RA 7104 na siyang lumikha sa Komisyon sa Wikang Filipino.
Ang lohika ng patakarang multilinggwal sa pagpapaunlad ng mga wika sa Pilipinas ay unti-unting tinatanggap ngayon ng mas maraming mananaliksik sa wika at/o tagagawa ng patakaran sa ating pamahalaan. Nitong kamakailan, may isang grupo ng mga mananaliksik ang naglabas ng KRT 3 Formulation of the National Learning Strategies for the Filipino and English Languages na nagmumungkahi sa pamahalaan na:
· para sa ECCD (3-5ng taon), ang paggamit ng wika ng bata sa day care center. Gagamitin ang Filipino at English (at Arabic) sa mga istorya at panitikan;
· para sa Grade 1 hanggang 3, ang paggamit ng wika ng bata bilang midyum ng pagkakatuto para sa lahat ng subject. Gagamitin ang Filipino at English (at Arabic) bilang magkahiwalay na subject para sa oral language development;
· para sa Grade 4 pataas, Filipino bilang midyum ng pagtuturo para sa Makabayan at subject na Filipino at/o panitikan at English bilang midyum sa Math at Science. Gagamitin ang wika ng bata bilang pantulong na wika;
· samantala, sa sekundarya, magtuturo ng mga language elective sa wika ng bata, wikang pangrehiyon, Arabic at anumang wika sa ibayong dagat;
Ayon sa nasabing dokumento: “(c)ontrary to being a hindrance, the languages of children must be considered as enabling factors on which student learning and achievement can be based. The use of the mother tongue in learning has been found to be the most effective way to bridge learning in all subject areas including the development of future languages. This is a generalization based on numerous experiences of other multilingual countries as well as empirical studies conducted in the Philippines.”
Ang isang halimbawa ng empirikal na pag-aaral na nagbibigay-balidasyon sa bisa ng multilinggwal na patakaran ay ang resulta ng 2006 NAT Grade 3 reading test sa dibisyon ng Kalinga. Sa sampung distritong ito, tanging ang Lubuagan lamang ang may first language component, ibig sabihin, ang unang wika ay siyang ginamit na midyum ng pagtuturo sa naturang eskuwelahan, kahit sa science at math. Ang natitirang siyam na dibisyon ay sumailalim sa regular na edukasyong bilinggwal. Ipinakikita ng reading test na ang distrito ng Lubuagan ang nakapagtala ng pinakamataas na marka sa English (76.5%) at Filipino (76.44%). Ang pumangalawa na distrito ay ang Tinglayan na nakaiskor ng 64.5% sa English at 61.4% sa Filipino. Ang pumangatlo naman ay ang Pasil, na nakaiskor ng 51.9% sa English at 47.7% sa Filipino.
Ang ganitong mga ebidensya ay nagpapatotoo na maaaring gawing tulay ang lokal na wika upang matutuhan ang English at Filipino. Ang totoo’y maraming mga pag-aaral ang nagpapakita na ang paggamit ng wikang hindi-sa- bata ay hindi makatutulong manapa’y makasasama pa nga sa pang-akademikong performance ng bata. Mahalagang banggitin muli ang mga napatunayan sa pananaliksik ni Taufeulangaki (2004):
· ang mga bata ay nangangailangan ng pinakamababa na 12ng taon upang matutuhan ang kanilang unang wika;
· ang mga bata ay hindi natututo ng pangalawang wika nang mas mabilis kaysa mga matanda;
· ang may edad na bata ay may higit na kasanayan sa pagkatuto ng pangalawang wika;
· mas importante ang pag-unlad pangkognitibo ng bata kaysa paghantad sa ikalawang wika;
Sa isang hiwalay na artikulo, nabanggit ko na ang eksklusibong paggamit ng Ingles at Filipino ay nagresulta sa tinatawag ni Smolicz, Nical and Secombe (2000) na inferiorization ng iba pang wika sa Pilipinas. Ninanakaw ng kasalukuyang patakarang bilinggwal ang wika ng bata at hinahalinhan ito ng isang wikang di-pamilyar at tiwalag sa kanilang kultura at karanasan. Ang mensahe ng bilinggwal na edukasyon sa marami nating mag-aaral ay walang kuwenta ang kanilang kinagisnang wika. Sa halip na tingnan bilang resource at pundasyon ng panimulang kaalaman, itinuturing ang pagkakatuto ng wikang sarili na isang malaking kakulangan o deficiency, o dikaya’y kapansanan. Sa halip na pagmamahal at pagpapahalaga sa sariling kultura’t wika, pagkutya at pagmamaliit sa sarili ang itinuturo ng kasalukuyang patakaran. Ang solusyon, sa ganang akin, ay hindi ang pagpapalit ng Filipino sa Ingles bilang pangunahing midyum ng pagtuturo, kundi ang tamang pagtitimpla sa gamit ng lokal na wika, wikang pambansa at wika ng mas malawak na komunikasyon sa sistemang pang-edukasyon.
Sinusuportahan ng KWF ang anumang kampanya na papaghusayin ang kasanayan sa Ingles ng ating mga estudyante. Pero kailangang linawin na ang pinakamabisang paraan ay ang pagturo dito bilang pangalawang wika. Ito ang isa sa mga layunin ng Executive Order No. 210 na ang pamagat ay nagtatadhana sa pagpapalakas ng Ingles bilang pangalawang wika. Ang interpretasyon ko sa pagtuturo ng Ingles bilang “pangalawang wika” ay magsimula sa kinagisnang wika sa unang mga grado. Sa proseso ng pagbulas ng kasanayang pangliterasi at pangkognitibo ng estudyante sa kinagisnang wika at kultura, ipakilala ang Ingles at ang Filipino bilang mga subject. Sa paglaon ay maaari na ring ituro ang iba pang subject sa Filipino at Ingles.
Gayunpaman, ang katatasan sa Ingles ay hindi makakamtan lamang sa eskuwelahan. Sa loob at labas ng eskuwelahan, kailangang magkaroon ang mga estudyante ng mga modelo o huwaran sa pagsusulat at pagsasalita ng mabuting Ingles, at kasabay nito ng mga pagkakataon para magamit ang kanilang kasanayan sa Ingles. Sa kasalukuyan ay walang sapat na motibasyon at oportunidad maliban sa eskuwelahan upang mapaunlad ng mga estudyante ang kanilang kasanayan sa Ingles, laluna sa pagsasalita nito.
Ang komitment ng KWF sa “isang bansa, maraming wika” ay makikita sa tema at saklaw ng nakaraang patimpalak na idinaos noong Buwan ng Wika 2006. Sa simula’t sapul ay nakasanayan na namin na magdaos nang taunan ng isang patimpalak lamang, ang tradisyunal na Gantimpalang Collantes sa sanaysay sa wikang Filipino. Noong 2006, sa kauna-unahang pagkakataon ay nagdaos ang KWF ng magkakahiwalay na mga timpalak sa pormal na pagsulat sa Sebwano (tula at maikling kuwento), Iloko (tula at maikling kuwento), Hiligaynon (maikling kuwento) at Pangasinan (tula). Ang nagwaging mga akda ay nakatipon ngayon sa isang akda na pinamagatang Ani ng Wika 2006. Ang tema ng buwan ng wika 2006 ay: “Ang buwan ng wikang pambansa ay buwan ng mga wika ng Pilipinas.”
Ngayong taong 2007, pinalawak namin ang saklaw ng patimpalak para makasama ang Bikol (maikling kuwento at sanaysay), Samar-Leyte (tula at maikling kuwento), Kapampangan (tula), Meranaw (sanaysay), Maguindanao (sanaysay) at Tausug (sanaysay). Ang tema ng buwan ng wika 2007 ay: “Maraming wika, matatag na bansa.”
Ang multilinggwal na adhikain ng KWF ay hindi lamang naipapahayag sa taunang pagdiriwang ng buwan ng wika at pagkilala sa mahusay na mga akdang pampanitikan, kundi sa mga pangmatagalang programa at proyektong inako nitong isakatuparan.
Ang mga programa’t proyektong ito ay naglalayon na makamit ang sumusunod na pagbabago sa ating kapaligiran: ang pagpabor ng opinyong publiko sa multilinggwalismo. Hanggang ngayon, marami pa rin ang naniniwala na hindi na kailangang pag-aralan ang wikang pambansa o ang ating mga lokal na wika sapagkat “alam na natin ito.” Laganap pa rin ang maling pag-iisip na ang pagkakaroon ng isang wika ay mapagpasya sa pagbubuo ng isang bansa.
Upang pumabor ang opinyong publiko sa multilinggwalismo, plano naming magbigay ng napapanahong mga impormasyon sa OP, DEPED, CHED, ang Kongreso at iba pang ahensya ng gobyerno tungkol sa mga bagay na may kinalaman sa wika. Makatwiran lamang na ang unang benepisyaryo ng aming mga pananaliksik ay ang pamahalaan na rin.
Gusto rin naming lumikha ng bagong mga kaalamang pangwika at pampanitikan. Nais naming palakasin ang: Philippine Lexicography program, Philippine Grammars Program, ang National Translation Program, ang Phonology, Phonetics and Ortography Program, mga proyekto sa literasiya at pagtuturo ng wika; Philippine Language Mapping Project; Bibliography of Philippine Languages project; Endangered Languages Program; Philippine corpus;
Gusto rin naming palaganapin sa publiko at stakeholder ang impormasyon at kaalamang pangwika at pampanitikan. Kayá namin itinatayo ang: Library and Archives of Philippine Languages; pinapataas ang kantidad at kalidad ng mga publikasyon; nagdadaos ng mga seminar, workshop, lektyur, at iba pang aktibidad na pang-edukasyon; pinapaganda ang aming website; nagkakaloob ng mga research grants o tinutulungan ang mga stakeholder na makakuha ng mga research grants; nagtatayo ng mga language councils sa mga rehiyon; pinalalakas ang mga kakayahang pang-IT at pampananaliksik, at sinisikap na magkaroon ng sarili naming tahanan at gusali.
Sa pagwawakas, nais kong ibilin sa inyo ang sinabi ng isang katutubong Amerikano, isang American Indian, tungkol sa relasyon ng wika at ng buhay. Aniya, kailangan natin ang wikang dayuhan para mabuhay sa kasalukuyang panahon. Pero kailangan natin ang wikang sarili, para mabuhay nang habampanahon.
Magandang umaga sa inyong lahat.
Mariano Marcos State University, Mayo 23, 2007
MARAMING WIKA, MATATAG NA BANSA
Ricardo Ma. Nolasco Ph.D.
Tagapangulo, Komisyon sa Wikang Filipino
Isa pong karangalan at pribilehiyo para sa akin at sa Komisyon sa Wikang Filipino na maimbitahan at makapagsalita sa inyong kumperensya. Ang ibabahagi ko sa inyo ngayong umaga ay tungkol sa bisyon, direksyon at mga programa ng KWF para sa susunod na tatlong taon, o hanggang 2010. Ibinabahagi ko ang mga ito sa inyo sa pag-asang yayakapin ninyo ang nasabing mga bisyon, direksyon at programa bilang sarili ninyong bisyon at programa.
Kamakailan lamang ay nagkasundo ang pamunuan ng KWF na baguhin ang aming bisyon. Ang pangarap namin ay: “maging sentro ng kapantasan sa mga wika at literatura ng mga Pilipino.” Umaalinsunod ang pangarap na ito sa aming mandato na paunlarin, palaganapin at panatilihin ang mga wikang ginagamit ng mga Pilipino sa iba’t ibang larangan.
Ang ganitong bisyon at misyon ay pag-amin na bagamat ang KWF ay siyang opisyal na ahensyang pangwika ay malayo pa rin ito sa pagiging tunay na sentro ng kapantasan at kaalaman sa mga wika at panitikan ng mga Pilipino. Ang itinatayo namin ay isang sentro ng impormasyon, dokumentasyon at pananaliksik; na may kuwerpo (corps) ng mga mananaliksik na may mataas na kakayahan sa linggwistika at applied na linggwistika (hal. pagtuturo ng wika) at pagsasaling-wika; isang sentro na katatagpuan at naglalaman ng lahat ng mga pag-aaral at akda tungkol sa mga wika ng Pilipinas; isang sentro na may kamalig ng mga datos sa ibat ibang wika, at sa ibat ibang genre, kasama na ang audio at video recording ng mga pangyayaring komunikatibong may mga anotasyon at komentaryo; isang sentro na lumilikha ng mga orihinal at huwarang mga diksyunaryo, gramatika, ortograpiya, iskolarli na mga babasahin, materyales sa literasiya at reperensya sa pagtuturo sa magkakaibang disiplina; at isang sentro na dalubhasa rin sa teknolohiyang pang-impormasyon at pangkomunikasyon upang magampanan ang gawain ng pagpapaunlad, pagpapalaganap at pagpapanatili ng mga wika sa Pilipinas.
Ang pangarap naming ito ay nagmumula sa aming pagkilala sa kahalagahan ng mga wikang ginagamit ng mga Pilipino—ang wikang pambansa, ang mga wikang panglokal at mga wika na pang-ibayong dagat--- para sa magkakaibang mga layunin: para sa literasiya at edukasyon ng ating mamamayan; para sa layuning pangkultura at intelektuwal; para sa pagkakakilanlan at etnisidad; para sa pakikipagtalastasan sa loob at labas ng bansa; para sa pag-unlad na pang-ekonomiya; at para sa kaisahan at katatagang pampulitika.
Gusto naming isipin na lipas na ang panahon na ang mga gawain ng komisyon—sa katotohanan o sa karaniwang pagkakaalam-- ay eksklusibong nakatuon sa wikang pambansa, sa kapabayaan ng mahigit na 170ng wika ng ating bansa at nang walang makatotohanang pagsasaalang-alang sa isa pang opisyal na wika ng bansa, ang Ingles (o mas eksakto, Philippine English), na isa ring wikang ginagamit ng mga Pilipino.
Ito ang landas o linya ng “isang bansa, maraming wika”, na siyang simulain ng kasalukuyang tema ng buwan ng wika 2007, na “maraming wika, matatag na bansa.”
Ano ang batayan at katwiran ng “maraming wika, matatag na bansa”?
Ang batayan at katwiran ay may kinalaman sa pagiging multilinggwal at pagiging multikultural ng mga Pilipino. Sa halip na isang disbentahe, itinuturing ng komisyon na napakalaking bentahe ang pagkakaroon ng Pilipinas ng mahigit na 170ng wika. Pangsampu tayo sa pinakamaraming wika sa buong daigdig, sa kabila ng palasak at mapangmenos na palagay na ang mga wikang ito’y pawang mga dialekto lamang. Ang natural na kundisyon ng karaniwang Pilipino at ng karaniwang mamamayan ng daigdig ay hindi lang iisa ang alam nitong wika. Sa karaniwan, ang Pilipino at ang karaniwang tao sa daigdig ay may alam na dalawa o mahigit pang wika. Si Hesukristo ang pinakamainam na halimbawa ng pagiging multilinggwal, sapagkat marunong siya ng Aramaic, ng Hebrew, Griyego at Latin. Si pangulong GMA ay mainam na halimbawa ng isang Pilipino. Maalam siya sa Kapampangan, Sinebwano, Ilokano, Tagalog, Ingles at Espanyol. Dahil sa katotohanang ito, ang ideya at pangakong pag-unlad sa ilalim ng isang sentralisadong nasyon-estado na may iisang sentralisadong wikang pambansa ay naglalaho.
Gayunpaman, mayroon tayong wikang pambansa. Ito ang wikang Tagalog na nang dahil sa kumbinasyon ng mga sirkumstansyang historikal, pang-ekonomiya at sosyopulitikal ay naging komon na wika ng magkakaibang etnolinggwistikong grupo ng ating bayan. Ang kasalukuyang Filipino ay ang dating wika ng Katagalugan na naging pambansa. Ang Filipino, kung gayon, ay ang pambansang linggwa prangka.
Kung batayang panglinggwistika ang pag-uusapan, ang wikang pambansa at ang Tagalog ay nabibilang sa iisang wika. Ang unang batayan sa pagsabi nito ay ang tinatawag na mutual intelligibility. Ang isang nagsasalita ng “Filipino” at ang isang nagsasalita ng Tagalog ay magkakaunawaan. Kung gayon, nagsasalita sila ng isang wika.
Ang ikalawang batayan ay ang gramatika. Ang gramatika ng umiiral na “Filipino” ay walang pinag-iiba sa gramatika ng Tagalog. Totoong sa ilalim ng konstitusyon, ang wikang Filipino ay kailangang nakasalig sa mga umiiral na wika sa Pilipinas. Pero, sa ngayon, ang gramatika ng wikang pambansa ay yaong sa Tagalog. Tingnan lamang ang mga panlapi ( -um-, -in, -an, at i-) at ang mga gramatikal na pananda (i.e. ang, ng, sa) at mga partikulo (i.e. pa, na, kung, daw, kasi). Hindi ba magkapareho lang sa mga panlapi at gramatikal na pananda at partikulo ng tinatawag na “Filipino”? Walang panlapi o gramatikal na elementong galing sa Ilokano, Sebwano, Ilonggo at sa ibang malalaking wika ang may matatag na katayuan sa wikang pambansa.
May ilang teorista sa akademya na nagpapalaganap ng ideya na ang kaibahan ng “Filipino” sa Tagalog ay ang pagiging “malaya” ng una, at ang pagkapurista ng huli. Ang ibinibigay nilang halimbawa ay ang pagkakaiba ng leksikon ng “Filipino” at ng “Tagalog”, gaya raw ng “fakulti”, sa halip na “guro”, “kolehiyo” sa halip na “dalubhasaan”, “miting” sa halip na “pulong” atbp. Kinikilala ng KWF na ang “purismo” at “Tagalismo” ay mga hadlang sa pagpapaunlad ng wikang pambansa. Subalit, kailangan ding alalahanin na hindi panghihiram ng dayuhang leksikon o leksikon buhat sa iba pang wika ng Pilipinas ang batayan sa pagklasipika ng dalawa o mahigit pang barayti na magkakaibang wika. (Maging ang mga Tagalog sa Batangas at Bulakan ay nanghihiram din at nagko- code-switch.) Gaya ng nabanggit sa itaas, ang pagkakaunawaan at ang gramatika ay higit na mapagpasyang batayan. Idagdag pa rito ang katotohanan na karamihan ng mga Pilipino ay tumatawag pa rin sa wikang pambansa na “Tagalog”. at madaling maintindihan kung bakit kakaunti lamang, maliban sa kakarampot sa akademya, ang naniniwala na ang “Tagalog” at ang “Filipino” ay “magkaibang wika.”
Pero may isang malaki at hindi matatawarang pagkakaiba ang wikang Tagalog noon at ang wikang pambansa ngayon. Ang kasalukuyang wikang pambansa ay ang pangalawang wika ng nakararaming Pilipino. Mas marami nang Pilipino ngayon na marunong mag-Tagalog pero hindi ito ang kanilang kinagisnan o unang wika. Ito ang pangalawang wika nila. Ito ang isa sa tampok na dahilan sa pagtawag dito ng ibang pangalan—Filipino. Ito rin ang panlipunang batayan sa paglitaw ng mga pasalitang barayti ng “Filipino”; mga barayti na hindi lamang limitado sa Katagalugan at Kamaynilaan, kundi sumasaklaw sa Davao, Iloilo, Cebu, Baguio, Angeles, Cagayan de Oro, Zamboanga City at sa ibang punong sentrong lungsod kung saan nagtatagpo ang magkakaibang grupong etniko. Sa ngayon, ang barayting pinakaprestihiyoso ay ang barayti sa Metro Manila at kanugnog na mga lugar, na siyang itinuturo ngayon sa mga paaralan at pinalagaganap ng masmidya. .
Ang ganitong mga katotohanan, sa aking palagay, ay hindi nalingid sa mga gumawa ng mga probisyong pangwika sa ating konstitusyon. Nanalig sila na habang nalilinang, ang wikang pambansa ay dapat payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na mga wika sa Pilipinas at sa iba pang wika. Idineklara din nila ang wikang Filipino at ang wikang Ingles bilang wikang opisyal, pero hindi nila kinaligtaan na ipahayag din na ang mga wikang pangrehiyon ay pantulong na wikang opisyal at midyum ng pagtuturo. Higit sa lahat, tiniyak nila ang pagtatayo ng isang komisyon na “magsasagawa, mag-uugnay at magtataguyod” ng mga pananaliksik hindi lamang sa wikang pambansa, kundi sa iba pang mga wika ng mga Pilipino. Ang ganitong mga probisyong pangkonstitusyon ay nagkaroon ng katuparan sa pagkakapagtibay ng RA 7104 na siyang lumikha sa Komisyon sa Wikang Filipino.
Ang lohika ng patakarang multilinggwal sa pagpapaunlad ng mga wika sa Pilipinas ay unti-unting tinatanggap ngayon ng mas maraming mananaliksik sa wika at/o tagagawa ng patakaran sa ating pamahalaan. Nitong kamakailan, may isang grupo ng mga mananaliksik ang naglabas ng KRT 3 Formulation of the National Learning Strategies for the Filipino and English Languages na nagmumungkahi sa pamahalaan na:
· para sa ECCD (3-5ng taon), ang paggamit ng wika ng bata sa day care center. Gagamitin ang Filipino at English (at Arabic) sa mga istorya at panitikan;
· para sa Grade 1 hanggang 3, ang paggamit ng wika ng bata bilang midyum ng pagkakatuto para sa lahat ng subject. Gagamitin ang Filipino at English (at Arabic) bilang magkahiwalay na subject para sa oral language development;
· para sa Grade 4 pataas, Filipino bilang midyum ng pagtuturo para sa Makabayan at subject na Filipino at/o panitikan at English bilang midyum sa Math at Science. Gagamitin ang wika ng bata bilang pantulong na wika;
· samantala, sa sekundarya, magtuturo ng mga language elective sa wika ng bata, wikang pangrehiyon, Arabic at anumang wika sa ibayong dagat;
Ayon sa nasabing dokumento: “(c)ontrary to being a hindrance, the languages of children must be considered as enabling factors on which student learning and achievement can be based. The use of the mother tongue in learning has been found to be the most effective way to bridge learning in all subject areas including the development of future languages. This is a generalization based on numerous experiences of other multilingual countries as well as empirical studies conducted in the Philippines.”
Ang isang halimbawa ng empirikal na pag-aaral na nagbibigay-balidasyon sa bisa ng multilinggwal na patakaran ay ang resulta ng 2006 NAT Grade 3 reading test sa dibisyon ng Kalinga. Sa sampung distritong ito, tanging ang Lubuagan lamang ang may first language component, ibig sabihin, ang unang wika ay siyang ginamit na midyum ng pagtuturo sa naturang eskuwelahan, kahit sa science at math. Ang natitirang siyam na dibisyon ay sumailalim sa regular na edukasyong bilinggwal. Ipinakikita ng reading test na ang distrito ng Lubuagan ang nakapagtala ng pinakamataas na marka sa English (76.5%) at Filipino (76.44%). Ang pumangalawa na distrito ay ang Tinglayan na nakaiskor ng 64.5% sa English at 61.4% sa Filipino. Ang pumangatlo naman ay ang Pasil, na nakaiskor ng 51.9% sa English at 47.7% sa Filipino.
Ang ganitong mga ebidensya ay nagpapatotoo na maaaring gawing tulay ang lokal na wika upang matutuhan ang English at Filipino. Ang totoo’y maraming mga pag-aaral ang nagpapakita na ang paggamit ng wikang hindi-sa- bata ay hindi makatutulong manapa’y makasasama pa nga sa pang-akademikong performance ng bata. Mahalagang banggitin muli ang mga napatunayan sa pananaliksik ni Taufeulangaki (2004):
· ang mga bata ay nangangailangan ng pinakamababa na 12ng taon upang matutuhan ang kanilang unang wika;
· ang mga bata ay hindi natututo ng pangalawang wika nang mas mabilis kaysa mga matanda;
· ang may edad na bata ay may higit na kasanayan sa pagkatuto ng pangalawang wika;
· mas importante ang pag-unlad pangkognitibo ng bata kaysa paghantad sa ikalawang wika;
Sa isang hiwalay na artikulo, nabanggit ko na ang eksklusibong paggamit ng Ingles at Filipino ay nagresulta sa tinatawag ni Smolicz, Nical and Secombe (2000) na inferiorization ng iba pang wika sa Pilipinas. Ninanakaw ng kasalukuyang patakarang bilinggwal ang wika ng bata at hinahalinhan ito ng isang wikang di-pamilyar at tiwalag sa kanilang kultura at karanasan. Ang mensahe ng bilinggwal na edukasyon sa marami nating mag-aaral ay walang kuwenta ang kanilang kinagisnang wika. Sa halip na tingnan bilang resource at pundasyon ng panimulang kaalaman, itinuturing ang pagkakatuto ng wikang sarili na isang malaking kakulangan o deficiency, o dikaya’y kapansanan. Sa halip na pagmamahal at pagpapahalaga sa sariling kultura’t wika, pagkutya at pagmamaliit sa sarili ang itinuturo ng kasalukuyang patakaran. Ang solusyon, sa ganang akin, ay hindi ang pagpapalit ng Filipino sa Ingles bilang pangunahing midyum ng pagtuturo, kundi ang tamang pagtitimpla sa gamit ng lokal na wika, wikang pambansa at wika ng mas malawak na komunikasyon sa sistemang pang-edukasyon.
Sinusuportahan ng KWF ang anumang kampanya na papaghusayin ang kasanayan sa Ingles ng ating mga estudyante. Pero kailangang linawin na ang pinakamabisang paraan ay ang pagturo dito bilang pangalawang wika. Ito ang isa sa mga layunin ng Executive Order No. 210 na ang pamagat ay nagtatadhana sa pagpapalakas ng Ingles bilang pangalawang wika. Ang interpretasyon ko sa pagtuturo ng Ingles bilang “pangalawang wika” ay magsimula sa kinagisnang wika sa unang mga grado. Sa proseso ng pagbulas ng kasanayang pangliterasi at pangkognitibo ng estudyante sa kinagisnang wika at kultura, ipakilala ang Ingles at ang Filipino bilang mga subject. Sa paglaon ay maaari na ring ituro ang iba pang subject sa Filipino at Ingles.
Gayunpaman, ang katatasan sa Ingles ay hindi makakamtan lamang sa eskuwelahan. Sa loob at labas ng eskuwelahan, kailangang magkaroon ang mga estudyante ng mga modelo o huwaran sa pagsusulat at pagsasalita ng mabuting Ingles, at kasabay nito ng mga pagkakataon para magamit ang kanilang kasanayan sa Ingles. Sa kasalukuyan ay walang sapat na motibasyon at oportunidad maliban sa eskuwelahan upang mapaunlad ng mga estudyante ang kanilang kasanayan sa Ingles, laluna sa pagsasalita nito.
Ang komitment ng KWF sa “isang bansa, maraming wika” ay makikita sa tema at saklaw ng nakaraang patimpalak na idinaos noong Buwan ng Wika 2006. Sa simula’t sapul ay nakasanayan na namin na magdaos nang taunan ng isang patimpalak lamang, ang tradisyunal na Gantimpalang Collantes sa sanaysay sa wikang Filipino. Noong 2006, sa kauna-unahang pagkakataon ay nagdaos ang KWF ng magkakahiwalay na mga timpalak sa pormal na pagsulat sa Sebwano (tula at maikling kuwento), Iloko (tula at maikling kuwento), Hiligaynon (maikling kuwento) at Pangasinan (tula). Ang nagwaging mga akda ay nakatipon ngayon sa isang akda na pinamagatang Ani ng Wika 2006. Ang tema ng buwan ng wika 2006 ay: “Ang buwan ng wikang pambansa ay buwan ng mga wika ng Pilipinas.”
Ngayong taong 2007, pinalawak namin ang saklaw ng patimpalak para makasama ang Bikol (maikling kuwento at sanaysay), Samar-Leyte (tula at maikling kuwento), Kapampangan (tula), Meranaw (sanaysay), Maguindanao (sanaysay) at Tausug (sanaysay). Ang tema ng buwan ng wika 2007 ay: “Maraming wika, matatag na bansa.”
Ang multilinggwal na adhikain ng KWF ay hindi lamang naipapahayag sa taunang pagdiriwang ng buwan ng wika at pagkilala sa mahusay na mga akdang pampanitikan, kundi sa mga pangmatagalang programa at proyektong inako nitong isakatuparan.
Ang mga programa’t proyektong ito ay naglalayon na makamit ang sumusunod na pagbabago sa ating kapaligiran: ang pagpabor ng opinyong publiko sa multilinggwalismo. Hanggang ngayon, marami pa rin ang naniniwala na hindi na kailangang pag-aralan ang wikang pambansa o ang ating mga lokal na wika sapagkat “alam na natin ito.” Laganap pa rin ang maling pag-iisip na ang pagkakaroon ng isang wika ay mapagpasya sa pagbubuo ng isang bansa.
Upang pumabor ang opinyong publiko sa multilinggwalismo, plano naming magbigay ng napapanahong mga impormasyon sa OP, DEPED, CHED, ang Kongreso at iba pang ahensya ng gobyerno tungkol sa mga bagay na may kinalaman sa wika. Makatwiran lamang na ang unang benepisyaryo ng aming mga pananaliksik ay ang pamahalaan na rin.
Gusto rin naming lumikha ng bagong mga kaalamang pangwika at pampanitikan. Nais naming palakasin ang: Philippine Lexicography program, Philippine Grammars Program, ang National Translation Program, ang Phonology, Phonetics and Ortography Program, mga proyekto sa literasiya at pagtuturo ng wika; Philippine Language Mapping Project; Bibliography of Philippine Languages project; Endangered Languages Program; Philippine corpus;
Gusto rin naming palaganapin sa publiko at stakeholder ang impormasyon at kaalamang pangwika at pampanitikan. Kayá namin itinatayo ang: Library and Archives of Philippine Languages; pinapataas ang kantidad at kalidad ng mga publikasyon; nagdadaos ng mga seminar, workshop, lektyur, at iba pang aktibidad na pang-edukasyon; pinapaganda ang aming website; nagkakaloob ng mga research grants o tinutulungan ang mga stakeholder na makakuha ng mga research grants; nagtatayo ng mga language councils sa mga rehiyon; pinalalakas ang mga kakayahang pang-IT at pampananaliksik, at sinisikap na magkaroon ng sarili naming tahanan at gusali.
Sa pagwawakas, nais kong ibilin sa inyo ang sinabi ng isang katutubong Amerikano, isang American Indian, tungkol sa relasyon ng wika at ng buhay. Aniya, kailangan natin ang wikang dayuhan para mabuhay sa kasalukuyang panahon. Pero kailangan natin ang wikang sarili, para mabuhay nang habampanahon.
Magandang umaga sa inyong lahat.
Keynote na Talumpati sa 2007 Nakem Conference
Mariano Marcos State University, Mayo 23, 2007
MARAMING WIKA, MATATAG NA BANSA
Ricardo Ma. Nolasco Ph.D.
Tagapangulo, Komisyon sa Wikang Filipino
Isa pong karangalan at pribilehiyo para sa akin at sa Komisyon sa Wikang Filipino na maimbitahan at makapagsalita sa inyong kumperensya. Ang ibabahagi ko sa inyo ngayong umaga ay tungkol sa bisyon, direksyon at mga programa ng KWF para sa susunod na tatlong taon, o hanggang 2010. Ibinabahagi ko ang mga ito sa inyo sa pag-asang yayakapin ninyo ang nasabing mga bisyon, direksyon at programa bilang sarili ninyong bisyon at programa.
Kamakailan lamang ay nagkasundo ang pamunuan ng KWF na baguhin ang aming bisyon. Ang pangarap namin ay: “maging sentro ng kapantasan sa mga wika at literatura ng mga Pilipino.” Umaalinsunod ang pangarap na ito sa aming mandato na paunlarin, palaganapin at panatilihin ang mga wikang ginagamit ng mga Pilipino sa iba’t ibang larangan.
Ang ganitong bisyon at misyon ay pag-amin na bagamat ang KWF ay siyang opisyal na ahensyang pangwika ay malayo pa rin ito sa pagiging tunay na sentro ng kapantasan at kaalaman sa mga wika at panitikan ng mga Pilipino. Ang itinatayo namin ay isang sentro ng impormasyon, dokumentasyon at pananaliksik; na may kuwerpo (corps) ng mga mananaliksik na may mataas na kakayahan sa linggwistika at applied na linggwistika (hal. pagtuturo ng wika) at pagsasaling-wika; isang sentro na katatagpuan at naglalaman ng lahat ng mga pag-aaral at akda tungkol sa mga wika ng Pilipinas; isang sentro na may kamalig ng mga datos sa ibat ibang wika, at sa ibat ibang genre, kasama na ang audio at video recording ng mga pangyayaring komunikatibong may mga anotasyon at komentaryo; isang sentro na lumilikha ng mga orihinal at huwarang mga diksyunaryo, gramatika, ortograpiya, iskolarli na mga babasahin, materyales sa literasiya at reperensya sa pagtuturo sa magkakaibang disiplina; at isang sentro na dalubhasa rin sa teknolohiyang pang-impormasyon at pangkomunikasyon upang magampanan ang gawain ng pagpapaunlad, pagpapalaganap at pagpapanatili ng mga wika sa Pilipinas.
Ang pangarap naming ito ay nagmumula sa aming pagkilala sa kahalagahan ng mga wikang ginagamit ng mga Pilipino—ang wikang pambansa, ang mga wikang panglokal at mga wika na pang-ibayong dagat--- para sa magkakaibang mga layunin: para sa literasiya at edukasyon ng ating mamamayan; para sa layuning pangkultura at intelektuwal; para sa pagkakakilanlan at etnisidad; para sa pakikipagtalastasan sa loob at labas ng bansa; para sa pag-unlad na pang-ekonomiya; at para sa kaisahan at katatagang pampulitika.
Gusto naming isipin na lipas na ang panahon na ang mga gawain ng komisyon—sa katotohanan o sa karaniwang pagkakaalam-- ay eksklusibong nakatuon sa wikang pambansa, sa kapabayaan ng mahigit na 170ng wika ng ating bansa at nang walang makatotohanang pagsasaalang-alang sa isa pang opisyal na wika ng bansa, ang Ingles (o mas eksakto, Philippine English), na isa ring wikang ginagamit ng mga Pilipino.
Ito ang landas o linya ng “isang bansa, maraming wika”, na siyang simulain ng kasalukuyang tema ng buwan ng wika 2007, na “maraming wika, matatag na bansa.”
Ano ang batayan at katwiran ng “maraming wika, matatag na bansa”?
Ang batayan at katwiran ay may kinalaman sa pagiging multilinggwal at pagiging multikultural ng mga Pilipino. Sa halip na isang disbentahe, itinuturing ng komisyon na napakalaking bentahe ang pagkakaroon ng Pilipinas ng mahigit na 170ng wika. Pangsampu tayo sa pinakamaraming wika sa buong daigdig, sa kabila ng palasak at mapangmenos na palagay na ang mga wikang ito’y pawang mga dialekto lamang. Ang natural na kundisyon ng karaniwang Pilipino at ng karaniwang mamamayan ng daigdig ay hindi lang iisa ang alam nitong wika. Sa karaniwan, ang Pilipino at ang karaniwang tao sa daigdig ay may alam na dalawa o mahigit pang wika. Si Hesukristo ang pinakamainam na halimbawa ng pagiging multilinggwal, sapagkat marunong siya ng Aramaic, ng Hebrew, Griyego at Latin. Si pangulong GMA ay mainam na halimbawa ng isang Pilipino. Maalam siya sa Kapampangan, Sinebwano, Ilokano, Tagalog, Ingles at Espanyol. Dahil sa katotohanang ito, ang ideya at pangakong pag-unlad sa ilalim ng isang sentralisadong nasyon-estado na may iisang sentralisadong wikang pambansa ay naglalaho.
Gayunpaman, mayroon tayong wikang pambansa. Ito ang wikang Tagalog na nang dahil sa kumbinasyon ng mga sirkumstansyang historikal, pang-ekonomiya at sosyopulitikal ay naging komon na wika ng magkakaibang etnolinggwistikong grupo ng ating bayan. Ang kasalukuyang Filipino ay ang dating wika ng Katagalugan na naging pambansa. Ang Filipino, kung gayon, ay ang pambansang linggwa prangka.
Kung batayang panglinggwistika ang pag-uusapan, ang wikang pambansa at ang Tagalog ay nabibilang sa iisang wika. Ang unang batayan sa pagsabi nito ay ang tinatawag na mutual intelligibility. Ang isang nagsasalita ng “Filipino” at ang isang nagsasalita ng Tagalog ay magkakaunawaan. Kung gayon, nagsasalita sila ng isang wika.
Ang ikalawang batayan ay ang gramatika. Ang gramatika ng umiiral na “Filipino” ay walang pinag-iiba sa gramatika ng Tagalog. Totoong sa ilalim ng konstitusyon, ang wikang Filipino ay kailangang nakasalig sa mga umiiral na wika sa Pilipinas. Pero, sa ngayon, ang gramatika ng wikang pambansa ay yaong sa Tagalog. Tingnan lamang ang mga panlapi ( -um-, -in, -an, at i-) at ang mga gramatikal na pananda (i.e. ang, ng, sa) at mga partikulo (i.e. pa, na, kung, daw, kasi). Hindi ba magkapareho lang sa mga panlapi at gramatikal na pananda at partikulo ng tinatawag na “Filipino”? Walang panlapi o gramatikal na elementong galing sa Ilokano, Sebwano, Ilonggo at sa ibang malalaking wika ang may matatag na katayuan sa wikang pambansa.
May ilang teorista sa akademya na nagpapalaganap ng ideya na ang kaibahan ng “Filipino” sa Tagalog ay ang pagiging “malaya” ng una, at ang pagkapurista ng huli. Ang ibinibigay nilang halimbawa ay ang pagkakaiba ng leksikon ng “Filipino” at ng “Tagalog”, gaya raw ng “fakulti”, sa halip na “guro”, “kolehiyo” sa halip na “dalubhasaan”, “miting” sa halip na “pulong” atbp. Kinikilala ng KWF na ang “purismo” at “Tagalismo” ay mga hadlang sa pagpapaunlad ng wikang pambansa. Subalit, kailangan ding alalahanin na hindi panghihiram ng dayuhang leksikon o leksikon buhat sa iba pang wika ng Pilipinas ang batayan sa pagklasipika ng dalawa o mahigit pang barayti na magkakaibang wika. (Maging ang mga Tagalog sa Batangas at Bulakan ay nanghihiram din at nagko- code-switch.) Gaya ng nabanggit sa itaas, ang pagkakaunawaan at ang gramatika ay higit na mapagpasyang batayan. Idagdag pa rito ang katotohanan na karamihan ng mga Pilipino ay tumatawag pa rin sa wikang pambansa na “Tagalog”. at madaling maintindihan kung bakit kakaunti lamang, maliban sa kakarampot sa akademya, ang naniniwala na ang “Tagalog” at ang “Filipino” ay “magkaibang wika.”
Pero may isang malaki at hindi matatawarang pagkakaiba ang wikang Tagalog noon at ang wikang pambansa ngayon. Ang kasalukuyang wikang pambansa ay ang pangalawang wika ng nakararaming Pilipino. Mas marami nang Pilipino ngayon na marunong mag-Tagalog pero hindi ito ang kanilang kinagisnan o unang wika. Ito ang pangalawang wika nila. Ito ang isa sa tampok na dahilan sa pagtawag dito ng ibang pangalan—Filipino. Ito rin ang panlipunang batayan sa paglitaw ng mga pasalitang barayti ng “Filipino”; mga barayti na hindi lamang limitado sa Katagalugan at Kamaynilaan, kundi sumasaklaw sa Davao, Iloilo, Cebu, Baguio, Angeles, Cagayan de Oro, Zamboanga City at sa ibang punong sentrong lungsod kung saan nagtatagpo ang magkakaibang grupong etniko. Sa ngayon, ang barayting pinakaprestihiyoso ay ang barayti sa Metro Manila at kanugnog na mga lugar, na siyang itinuturo ngayon sa mga paaralan at pinalagaganap ng masmidya. .
Ang ganitong mga katotohanan, sa aking palagay, ay hindi nalingid sa mga gumawa ng mga probisyong pangwika sa ating konstitusyon. Nanalig sila na habang nalilinang, ang wikang pambansa ay dapat payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na mga wika sa Pilipinas at sa iba pang wika. Idineklara din nila ang wikang Filipino at ang wikang Ingles bilang wikang opisyal, pero hindi nila kinaligtaan na ipahayag din na ang mga wikang pangrehiyon ay pantulong na wikang opisyal at midyum ng pagtuturo. Higit sa lahat, tiniyak nila ang pagtatayo ng isang komisyon na “magsasagawa, mag-uugnay at magtataguyod” ng mga pananaliksik hindi lamang sa wikang pambansa, kundi sa iba pang mga wika ng mga Pilipino. Ang ganitong mga probisyong pangkonstitusyon ay nagkaroon ng katuparan sa pagkakapagtibay ng RA 7104 na siyang lumikha sa Komisyon sa Wikang Filipino.
Ang lohika ng patakarang multilinggwal sa pagpapaunlad ng mga wika sa Pilipinas ay unti-unting tinatanggap ngayon ng mas maraming mananaliksik sa wika at/o tagagawa ng patakaran sa ating pamahalaan. Nitong kamakailan, may isang grupo ng mga mananaliksik ang naglabas ng KRT 3 Formulation of the National Learning Strategies for the Filipino and English Languages na nagmumungkahi sa pamahalaan na:
· para sa ECCD (3-5ng taon), ang paggamit ng wika ng bata sa day care center. Gagamitin ang Filipino at English (at Arabic) sa mga istorya at panitikan;
· para sa Grade 1 hanggang 3, ang paggamit ng wika ng bata bilang midyum ng pagkakatuto para sa lahat ng subject. Gagamitin ang Filipino at English (at Arabic) bilang magkahiwalay na subject para sa oral language development;
· para sa Grade 4 pataas, Filipino bilang midyum ng pagtuturo para sa Makabayan at subject na Filipino at/o panitikan at English bilang midyum sa Math at Science. Gagamitin ang wika ng bata bilang pantulong na wika;
· samantala, sa sekundarya, magtuturo ng mga language elective sa wika ng bata, wikang pangrehiyon, Arabic at anumang wika sa ibayong dagat;
Ayon sa nasabing dokumento: “(c)ontrary to being a hindrance, the languages of children must be considered as enabling factors on which student learning and achievement can be based. The use of the mother tongue in learning has been found to be the most effective way to bridge learning in all subject areas including the development of future languages. This is a generalization based on numerous experiences of other multilingual countries as well as empirical studies conducted in the Philippines.”
Ang isang halimbawa ng empirikal na pag-aaral na nagbibigay-balidasyon sa bisa ng multilinggwal na patakaran ay ang resulta ng 2006 NAT Grade 3 reading test sa dibisyon ng Kalinga. Sa sampung distritong ito, tanging ang Lubuagan lamang ang may first language component, ibig sabihin, ang unang wika ay siyang ginamit na midyum ng pagtuturo sa naturang eskuwelahan, kahit sa science at math. Ang natitirang siyam na dibisyon ay sumailalim sa regular na edukasyong bilinggwal. Ipinakikita ng reading test na ang distrito ng Lubuagan ang nakapagtala ng pinakamataas na marka sa English (76.5%) at Filipino (76.44%). Ang pumangalawa na distrito ay ang Tinglayan na nakaiskor ng 64.5% sa English at 61.4% sa Filipino. Ang pumangatlo naman ay ang Pasil, na nakaiskor ng 51.9% sa English at 47.7% sa Filipino.
Ang ganitong mga ebidensya ay nagpapatotoo na maaaring gawing tulay ang lokal na wika upang matutuhan ang English at Filipino. Ang totoo’y maraming mga pag-aaral ang nagpapakita na ang paggamit ng wikang hindi-sa- bata ay hindi makatutulong manapa’y makasasama pa nga sa pang-akademikong performance ng bata. Mahalagang banggitin muli ang mga napatunayan sa pananaliksik ni Taufeulangaki (2004):
· ang mga bata ay nangangailangan ng pinakamababa na 12ng taon upang matutuhan ang kanilang unang wika;
· ang mga bata ay hindi natututo ng pangalawang wika nang mas mabilis kaysa mga matanda;
· ang may edad na bata ay may higit na kasanayan sa pagkatuto ng pangalawang wika;
· mas importante ang pag-unlad pangkognitibo ng bata kaysa paghantad sa ikalawang wika;
Sa isang hiwalay na artikulo, nabanggit ko na ang eksklusibong paggamit ng Ingles at Filipino ay nagresulta sa tinatawag ni Smolicz, Nical and Secombe (2000) na inferiorization ng iba pang wika sa Pilipinas. Ninanakaw ng kasalukuyang patakarang bilinggwal ang wika ng bata at hinahalinhan ito ng isang wikang di-pamilyar at tiwalag sa kanilang kultura at karanasan. Ang mensahe ng bilinggwal na edukasyon sa marami nating mag-aaral ay walang kuwenta ang kanilang kinagisnang wika. Sa halip na tingnan bilang resource at pundasyon ng panimulang kaalaman, itinuturing ang pagkakatuto ng wikang sarili na isang malaking kakulangan o deficiency, o dikaya’y kapansanan. Sa halip na pagmamahal at pagpapahalaga sa sariling kultura’t wika, pagkutya at pagmamaliit sa sarili ang itinuturo ng kasalukuyang patakaran. Ang solusyon, sa ganang akin, ay hindi ang pagpapalit ng Filipino sa Ingles bilang pangunahing midyum ng pagtuturo, kundi ang tamang pagtitimpla sa gamit ng lokal na wika, wikang pambansa at wika ng mas malawak na komunikasyon sa sistemang pang-edukasyon.
Sinusuportahan ng KWF ang anumang kampanya na papaghusayin ang kasanayan sa Ingles ng ating mga estudyante. Pero kailangang linawin na ang pinakamabisang paraan ay ang pagturo dito bilang pangalawang wika. Ito ang isa sa mga layunin ng Executive Order No. 210 na ang pamagat ay nagtatadhana sa pagpapalakas ng Ingles bilang pangalawang wika. Ang interpretasyon ko sa pagtuturo ng Ingles bilang “pangalawang wika” ay magsimula sa kinagisnang wika sa unang mga grado. Sa proseso ng pagbulas ng kasanayang pangliterasi at pangkognitibo ng estudyante sa kinagisnang wika at kultura, ipakilala ang Ingles at ang Filipino bilang mga subject. Sa paglaon ay maaari na ring ituro ang iba pang subject sa Filipino at Ingles.
Gayunpaman, ang katatasan sa Ingles ay hindi makakamtan lamang sa eskuwelahan. Sa loob at labas ng eskuwelahan, kailangang magkaroon ang mga estudyante ng mga modelo o huwaran sa pagsusulat at pagsasalita ng mabuting Ingles, at kasabay nito ng mga pagkakataon para magamit ang kanilang kasanayan sa Ingles. Sa kasalukuyan ay walang sapat na motibasyon at oportunidad maliban sa eskuwelahan upang mapaunlad ng mga estudyante ang kanilang kasanayan sa Ingles, laluna sa pagsasalita nito.
Ang komitment ng KWF sa “isang bansa, maraming wika” ay makikita sa tema at saklaw ng nakaraang patimpalak na idinaos noong Buwan ng Wika 2006. Sa simula’t sapul ay nakasanayan na namin na magdaos nang taunan ng isang patimpalak lamang, ang tradisyunal na Gantimpalang Collantes sa sanaysay sa wikang Filipino. Noong 2006, sa kauna-unahang pagkakataon ay nagdaos ang KWF ng magkakahiwalay na mga timpalak sa pormal na pagsulat sa Sebwano (tula at maikling kuwento), Iloko (tula at maikling kuwento), Hiligaynon (maikling kuwento) at Pangasinan (tula). Ang nagwaging mga akda ay nakatipon ngayon sa isang akda na pinamagatang Ani ng Wika 2006. Ang tema ng buwan ng wika 2006 ay: “Ang buwan ng wikang pambansa ay buwan ng mga wika ng Pilipinas.”
Ngayong taong 2007, pinalawak namin ang saklaw ng patimpalak para makasama ang Bikol (maikling kuwento at sanaysay), Samar-Leyte (tula at maikling kuwento), Kapampangan (tula), Meranaw (sanaysay), Maguindanao (sanaysay) at Tausug (sanaysay). Ang tema ng buwan ng wika 2007 ay: “Maraming wika, matatag na bansa.”
Ang multilinggwal na adhikain ng KWF ay hindi lamang naipapahayag sa taunang pagdiriwang ng buwan ng wika at pagkilala sa mahusay na mga akdang pampanitikan, kundi sa mga pangmatagalang programa at proyektong inako nitong isakatuparan.
Ang mga programa’t proyektong ito ay naglalayon na makamit ang sumusunod na pagbabago sa ating kapaligiran: ang pagpabor ng opinyong publiko sa multilinggwalismo. Hanggang ngayon, marami pa rin ang naniniwala na hindi na kailangang pag-aralan ang wikang pambansa o ang ating mga lokal na wika sapagkat “alam na natin ito.” Laganap pa rin ang maling pag-iisip na ang pagkakaroon ng isang wika ay mapagpasya sa pagbubuo ng isang bansa.
Upang pumabor ang opinyong publiko sa multilinggwalismo, plano naming magbigay ng napapanahong mga impormasyon sa OP, DEPED, CHED, ang Kongreso at iba pang ahensya ng gobyerno tungkol sa mga bagay na may kinalaman sa wika. Makatwiran lamang na ang unang benepisyaryo ng aming mga pananaliksik ay ang pamahalaan na rin.
Gusto rin naming lumikha ng bagong mga kaalamang pangwika at pampanitikan. Nais naming palakasin ang: Philippine Lexicography program, Philippine Grammars Program, ang National Translation Program, ang Phonology, Phonetics and Ortography Program, mga proyekto sa literasiya at pagtuturo ng wika; Philippine Language Mapping Project; Bibliography of Philippine Languages project; Endangered Languages Program; Philippine corpus;
Gusto rin naming palaganapin sa publiko at stakeholder ang impormasyon at kaalamang pangwika at pampanitikan. Kayá namin itinatayo ang: Library and Archives of Philippine Languages; pinapataas ang kantidad at kalidad ng mga publikasyon; nagdadaos ng mga seminar, workshop, lektyur, at iba pang aktibidad na pang-edukasyon; pinapaganda ang aming website; nagkakaloob ng mga research grants o tinutulungan ang mga stakeholder na makakuha ng mga research grants; nagtatayo ng mga language councils sa mga rehiyon; pinalalakas ang mga kakayahang pang-IT at pampananaliksik, at sinisikap na magkaroon ng sarili naming tahanan at gusali.
Sa pagwawakas, nais kong ibilin sa inyo ang sinabi ng isang katutubong Amerikano, isang American Indian, tungkol sa relasyon ng wika at ng buhay. Aniya, kailangan natin ang wikang dayuhan para mabuhay sa kasalukuyang panahon. Pero kailangan natin ang wikang sarili, para mabuhay nang habampanahon.
Magandang umaga sa inyong lahat.
2007 Nakem Dispatch from MMSU
(Note: This is a news feature from the MMSU's website. We are reproducing here for the information of the public and in anticipation of other dispatches and feature articles on Nakem 2007. Some of these articles have been published in Hawai`i papers. We are now also beginning to assemble the conference papers and will soon be ready for uploading at the Nakem website maintained by Dr. Raymund Liongson of Leeward CC-University of Hawai`i).
THE 2007 Nakem International Conference drew to a close May 25 at the Teatro Ilocandia with the passing of separate resolutions requesting both Houses of Congress and the Komisyon sa Wikang Filipino to support the Nakem Conference initiative to declare Ilokano and other minor Philippine languages as national and official languages.
In a one-page resolution, the 182 participants and delegates of the said international gathering declared their recognition of the importance of the lingua franca and other indigenous languages in the production of critical knowledge about themselves, communities, social relations, and the country and of the role of Ilokano and other Amianan languages in the production of such knowledge.
They, likewise, declared their recognition of the spirit of the 1987 Constitution which provides that the Filipino language is a product of all existing languages of this country, thus the indispensable role of Ilokano and other Amianan and Philippine languages is to materialize this provision of the said constitution.
Conference participants also passed a resolution establishing Nakem Conferences Philippines, Incorporated in their recognition of the importance of a concerted and national effort to produce critical and productive knowledge about the Ilocos, the Amianan, and the Philippines. Fifteen members were elected as members of the board of directors, namely: Andres T. Malinnag Jr.–UNP; Bonifacio V. Ramos – Saint Mary’s University; Anabelle C. Felipe – MMSU; Mary Rose Rabang – UNP; Alicia T. Pingol – Ateneo de Manila University; Noemi U. Rosal – UP; Norma B. Fernando – DepEd; Carmen P. Centeno – DepEd; Zacarias A. Baluscang – Apayao State College; Josephine R. Domingo – MMSU; Edil H. Duran – DepEd; Alegria T. Visaya – MMSU; Nancy B. Balantac – MMSU; Jaime G. Raras – UNP; and Elena Toquero – ISU. The members of the board of directors were nominated by the participants themselves who came from different higher education institutions, from the Department of Education, and other agencies and institutions from Regions I, II, III, CAR, and NCR.
Another resolution was passed where the participants committed to bind themselves for the formulation of various consortium programs to pursue the aims of the Nakem Conferences.
Lastly, the participants passed yet another resolution commending MMSU for hosting this year’s conference stating that with the generous act and visionary spirit of the university, they had the opportunity to come together and come up with a concerted effort to organize the Nakem Conference Philippines.
In the same closing ceremonies, Juan S.P. Hidalgo shared – in Ilokano – his stories and struggles to continuously promote, preserve, and produce works of merit that reflect the realities and dreams of the peoples of Amianan. Hidalgo is a painter, a master poet, essayist, critic, novelist, short story writer, and translator. For a time, he played bit roles in Philippine films and served as associate editor of Bannawag.
Welcome program and dinner.
Earlier on May 22 at the Fort Ilocandia Resort Hotel where a welcome program and dinner sponsored by the Provincial Government of Ilocos Norte was held, Dr. Aurelio S. Agcaoili, University of Hawai’i-Ilokano and Philippine Drama and Film Program (UH-IPDFP) coordinator and Nakem conference co-convener, spoke on how the conference started with the idea of a gift or “daton”. He related the time when he and Prof. Precy L. Espiritu, former IPDFP coordinator and 2006 Nakem Conference steering committee chair, were brainstorming on what they could do to bring together scholars, academic leaders, policy makers, creative writers, researchers, and language and culture educators.
“For there is no better way of conceptualizing what we can offer to our people except to look at this offering as an oblation for the past, a sacred remembering of the present, and a sanctification of the future that we ought to know,” he said.
He added that the idea of “exporting” the Nakem conference to the place “where it is supposed to” could not have happened without the enthusiasm and welcoming spirit of MMSU President Miriam E. Pascua which they capitalized on to strategize the holding of the said gathering in the Philippines. He also mentioned Dr. Alegria T. Visaya, MMSU professor and conference co-convener, as a “workhorse” whom he “burned wires with many times to check on the developments of the conference preparation”. He further thanked Dr. Lilia Q. Santiago, University of the Philippines Diliman professor and conference co-convener, for her belief in the people of Amianan; and Dr. Ricardo Ma. Duran Nolasco, Komisyon sa Wikang Filipino chairman and University of the Philippines Diliman professor of linguistics, for his “openness of heart and soul and for his belief in the sacredness of diversity, multiculturalism, and multilingualism.
Agcaoili stressed that the story of Nakem is “a lesson in humility and in boldness”. He said that his group could not have pulled through with the conference without the sacred sacrifices of the many personnel of MMSU and UH. He said that Nakem is an idea “whose time has come” and that as “people imbued with the mission, vision, and goal of Nakem, our moral duty now is to become a signatory to the rectification of all forms of social, cultural, and linguistic injustices that have been inflicted upon us. He stressed that Nakem is here “to correct the mistakes, to help us reclaim who we are, to remind us that our language and our culture, and our stories are all we have got and we must, at least, make good with them”.
Opening program and keynote speech
Dr. Ricardo Ma. Duran Nolasco keynoted the formal conference opening on May 23, 8 a.m., at MMSU’s Teatro Ilocandia. He imparted the vision, directions, and programs of the Komisyon sa Wikang Filipino in the next three years hoping that the Nakem organization would embrace these as also their own.
He said that recently, the commission decided to modify its vision to make KIW a “sentro ng kapantasan sa mga wika at literatura ng mga Pilipino”. He said that this vision is in line with the commission’s mandate to develop, spread, and maintain the languages used in different areas by Filipinos.
“Ang ganitong bisyon at misyon ay pag-amin na bagamat ang KWF ay siyang opisyal na ahensyang pangwika ay malayo pa rin ito sa pagiging tunay na sentro ng kapantasan at kaalaman sa mga wika at panitikan ng mga Pilipino. Ang itinatayo namin ay isang sentro ng impormasyon, dokumentasyon at pananaliksik na may kuwerpo ng mga mananaliksik na may mataas na kakayahan sa linggwistika at applied na linggwistika at pagsasaling pangwika; isang sentro na katatagpuan at naglalaman ng lahat ng mga pag-aaral at akda tungkol sa mga wika ng Pilipinas; isang sentro na may kamalig ng mga datos sa iba’t ibang wika, at sa ibat ibang genre, kasama na ang audio at video recording ng mga pangyayaring komunikatibong may mga anotasyon at komentaryo; isang sentro na lumilikha ng mga orihinal at huwarang mga diksyunaryo, gramatika, ortograpiya, iskolarli na mga babasahin, materyales sa literasiya at reperensya sa pagtuturo sa magkakaibang disiplina; at isang sentro na dalubhasa rin sa teknolohiyang pang-impormasyon at pangkomunikasyon upang magampanan ang gawain ng pagpapaunlad, pagpapalaganap at pagpapanatili ng mga wika sa Pilipinas,” he explained.
The rationale behind this vision, Nolasco said, stems from the organization’s recognition of the importance of the languages used by Filipinos – such as the national language, the local dialects, and the foreign languages – “para sa magkakaibang mga layunin: para sa literasiya at edukasyon ng ating mamamayan; para sa layuning pangkultura at intelektuwal; para sa pagkakakilanlan at etnisidad; para sa pakikipagtalastasan sa loob at labas ng bansa; para sa pag-unlad na pang-ekonomiya; at para sa kaisahan at katatagang pampulitika.”
Gone are the days, he said, when the commission was exclusively concentrated on the national language; when the commission neglected the more than 170 languages in the country; when the commission did not consider yet another official language of the country which is “English” or “Philippine English”.
“Ito ang landas o linya ng ‘isang bansa, maraming wika’, na siyang simulain ng kasalukuyang tema ng Buwan ng Wika 2007, na ‘maraming wika, matatag na bansa’. Ang batayan at katwiran ng temang ito ay may kinalaman sa pagiging multilinggwal at pagiging multikultural ng mga Pilipino. Sa halip na isang disbentahe, itinuturing ng komisyon na napakalaking bentahe ang pagkakaroon ng Pilipinas ng mahigit na 170ng wika. Pangsampu tayo sa pinakamaraming wika sa buong daigdig, sa kabila ng palasak at mapangmenos na palagay na ang mga wikang ito’y pawang mga dialekto lamang,” he explained.
Nolasco mentioned some constitutional provisions “na nagpapahayag din na ang mga wikang pangrehiyon ay pantulong na wikang opisyal at midyum ng pagtuturo”.
Recently, a group of researchers, Nolasco said, came out with a KRT 3 Formulation of the National Learning Strategies for the Filipino and English Languages. According to them, “contrary to being a hindrance, the languages of children must be considered as enabling factors on which student learning and achievement can be based. The use of the mother tongue in learning has been found to be the most effective way to bridge learning in all subject areas including the development of future languages. This is a generalization based on numerous experiences of other multilingual countries as well as empirical studies conducted in the Philippines.”
In closing, he said: “Nais kong iwan sa inyo ang kaisipan na galing sa isang katutubong Amerikano. Ang sabi po niya ay: kailangan natin ng wikang dayuhan para mabuhay sa kasalukuyang panahon. Pero kailangan natin ang wikang sarili para mabuhay ng habang panahon.”
Conference participants
One-hundred eighty-two academicians, researchers, and Ilokano scholars gathered at MMSU for the four-day international conference which started May 22. Forty-two papers discussing issues on migration, exile, and return; Ilocano settling and material and non-material cultures; and culture change, translations, and transformations were presented by participants from state higher education institutions and other agencies from the Philippines, Hawaii, the United States Mainland, and Canada.
The conference, which ran with the theme: “Panagpanaw ken Panagindeg – Exile and Settling in Ilokano and Amianan History and Culture”, was made possible with the collaborative efforts of MMSU and the UHM-IPDFP.
The 2008 Nakem International Conference will be held in its original venue in Hawai’i and will go with the theme, “Panagkakannayon: Linguistic and Cultural Diversity and the Imagined Philippine Nation in Amianan and in Exile”.
THE 2007 Nakem International Conference drew to a close May 25 at the Teatro Ilocandia with the passing of separate resolutions requesting both Houses of Congress and the Komisyon sa Wikang Filipino to support the Nakem Conference initiative to declare Ilokano and other minor Philippine languages as national and official languages.
In a one-page resolution, the 182 participants and delegates of the said international gathering declared their recognition of the importance of the lingua franca and other indigenous languages in the production of critical knowledge about themselves, communities, social relations, and the country and of the role of Ilokano and other Amianan languages in the production of such knowledge.
They, likewise, declared their recognition of the spirit of the 1987 Constitution which provides that the Filipino language is a product of all existing languages of this country, thus the indispensable role of Ilokano and other Amianan and Philippine languages is to materialize this provision of the said constitution.
Conference participants also passed a resolution establishing Nakem Conferences Philippines, Incorporated in their recognition of the importance of a concerted and national effort to produce critical and productive knowledge about the Ilocos, the Amianan, and the Philippines. Fifteen members were elected as members of the board of directors, namely: Andres T. Malinnag Jr.–UNP; Bonifacio V. Ramos – Saint Mary’s University; Anabelle C. Felipe – MMSU; Mary Rose Rabang – UNP; Alicia T. Pingol – Ateneo de Manila University; Noemi U. Rosal – UP; Norma B. Fernando – DepEd; Carmen P. Centeno – DepEd; Zacarias A. Baluscang – Apayao State College; Josephine R. Domingo – MMSU; Edil H. Duran – DepEd; Alegria T. Visaya – MMSU; Nancy B. Balantac – MMSU; Jaime G. Raras – UNP; and Elena Toquero – ISU. The members of the board of directors were nominated by the participants themselves who came from different higher education institutions, from the Department of Education, and other agencies and institutions from Regions I, II, III, CAR, and NCR.
Another resolution was passed where the participants committed to bind themselves for the formulation of various consortium programs to pursue the aims of the Nakem Conferences.
Lastly, the participants passed yet another resolution commending MMSU for hosting this year’s conference stating that with the generous act and visionary spirit of the university, they had the opportunity to come together and come up with a concerted effort to organize the Nakem Conference Philippines.
In the same closing ceremonies, Juan S.P. Hidalgo shared – in Ilokano – his stories and struggles to continuously promote, preserve, and produce works of merit that reflect the realities and dreams of the peoples of Amianan. Hidalgo is a painter, a master poet, essayist, critic, novelist, short story writer, and translator. For a time, he played bit roles in Philippine films and served as associate editor of Bannawag.
Welcome program and dinner.
Earlier on May 22 at the Fort Ilocandia Resort Hotel where a welcome program and dinner sponsored by the Provincial Government of Ilocos Norte was held, Dr. Aurelio S. Agcaoili, University of Hawai’i-Ilokano and Philippine Drama and Film Program (UH-IPDFP) coordinator and Nakem conference co-convener, spoke on how the conference started with the idea of a gift or “daton”. He related the time when he and Prof. Precy L. Espiritu, former IPDFP coordinator and 2006 Nakem Conference steering committee chair, were brainstorming on what they could do to bring together scholars, academic leaders, policy makers, creative writers, researchers, and language and culture educators.
“For there is no better way of conceptualizing what we can offer to our people except to look at this offering as an oblation for the past, a sacred remembering of the present, and a sanctification of the future that we ought to know,” he said.
He added that the idea of “exporting” the Nakem conference to the place “where it is supposed to” could not have happened without the enthusiasm and welcoming spirit of MMSU President Miriam E. Pascua which they capitalized on to strategize the holding of the said gathering in the Philippines. He also mentioned Dr. Alegria T. Visaya, MMSU professor and conference co-convener, as a “workhorse” whom he “burned wires with many times to check on the developments of the conference preparation”. He further thanked Dr. Lilia Q. Santiago, University of the Philippines Diliman professor and conference co-convener, for her belief in the people of Amianan; and Dr. Ricardo Ma. Duran Nolasco, Komisyon sa Wikang Filipino chairman and University of the Philippines Diliman professor of linguistics, for his “openness of heart and soul and for his belief in the sacredness of diversity, multiculturalism, and multilingualism.
Agcaoili stressed that the story of Nakem is “a lesson in humility and in boldness”. He said that his group could not have pulled through with the conference without the sacred sacrifices of the many personnel of MMSU and UH. He said that Nakem is an idea “whose time has come” and that as “people imbued with the mission, vision, and goal of Nakem, our moral duty now is to become a signatory to the rectification of all forms of social, cultural, and linguistic injustices that have been inflicted upon us. He stressed that Nakem is here “to correct the mistakes, to help us reclaim who we are, to remind us that our language and our culture, and our stories are all we have got and we must, at least, make good with them”.
Opening program and keynote speech
Dr. Ricardo Ma. Duran Nolasco keynoted the formal conference opening on May 23, 8 a.m., at MMSU’s Teatro Ilocandia. He imparted the vision, directions, and programs of the Komisyon sa Wikang Filipino in the next three years hoping that the Nakem organization would embrace these as also their own.
He said that recently, the commission decided to modify its vision to make KIW a “sentro ng kapantasan sa mga wika at literatura ng mga Pilipino”. He said that this vision is in line with the commission’s mandate to develop, spread, and maintain the languages used in different areas by Filipinos.
“Ang ganitong bisyon at misyon ay pag-amin na bagamat ang KWF ay siyang opisyal na ahensyang pangwika ay malayo pa rin ito sa pagiging tunay na sentro ng kapantasan at kaalaman sa mga wika at panitikan ng mga Pilipino. Ang itinatayo namin ay isang sentro ng impormasyon, dokumentasyon at pananaliksik na may kuwerpo ng mga mananaliksik na may mataas na kakayahan sa linggwistika at applied na linggwistika at pagsasaling pangwika; isang sentro na katatagpuan at naglalaman ng lahat ng mga pag-aaral at akda tungkol sa mga wika ng Pilipinas; isang sentro na may kamalig ng mga datos sa iba’t ibang wika, at sa ibat ibang genre, kasama na ang audio at video recording ng mga pangyayaring komunikatibong may mga anotasyon at komentaryo; isang sentro na lumilikha ng mga orihinal at huwarang mga diksyunaryo, gramatika, ortograpiya, iskolarli na mga babasahin, materyales sa literasiya at reperensya sa pagtuturo sa magkakaibang disiplina; at isang sentro na dalubhasa rin sa teknolohiyang pang-impormasyon at pangkomunikasyon upang magampanan ang gawain ng pagpapaunlad, pagpapalaganap at pagpapanatili ng mga wika sa Pilipinas,” he explained.
The rationale behind this vision, Nolasco said, stems from the organization’s recognition of the importance of the languages used by Filipinos – such as the national language, the local dialects, and the foreign languages – “para sa magkakaibang mga layunin: para sa literasiya at edukasyon ng ating mamamayan; para sa layuning pangkultura at intelektuwal; para sa pagkakakilanlan at etnisidad; para sa pakikipagtalastasan sa loob at labas ng bansa; para sa pag-unlad na pang-ekonomiya; at para sa kaisahan at katatagang pampulitika.”
Gone are the days, he said, when the commission was exclusively concentrated on the national language; when the commission neglected the more than 170 languages in the country; when the commission did not consider yet another official language of the country which is “English” or “Philippine English”.
“Ito ang landas o linya ng ‘isang bansa, maraming wika’, na siyang simulain ng kasalukuyang tema ng Buwan ng Wika 2007, na ‘maraming wika, matatag na bansa’. Ang batayan at katwiran ng temang ito ay may kinalaman sa pagiging multilinggwal at pagiging multikultural ng mga Pilipino. Sa halip na isang disbentahe, itinuturing ng komisyon na napakalaking bentahe ang pagkakaroon ng Pilipinas ng mahigit na 170ng wika. Pangsampu tayo sa pinakamaraming wika sa buong daigdig, sa kabila ng palasak at mapangmenos na palagay na ang mga wikang ito’y pawang mga dialekto lamang,” he explained.
Nolasco mentioned some constitutional provisions “na nagpapahayag din na ang mga wikang pangrehiyon ay pantulong na wikang opisyal at midyum ng pagtuturo”.
Recently, a group of researchers, Nolasco said, came out with a KRT 3 Formulation of the National Learning Strategies for the Filipino and English Languages. According to them, “contrary to being a hindrance, the languages of children must be considered as enabling factors on which student learning and achievement can be based. The use of the mother tongue in learning has been found to be the most effective way to bridge learning in all subject areas including the development of future languages. This is a generalization based on numerous experiences of other multilingual countries as well as empirical studies conducted in the Philippines.”
In closing, he said: “Nais kong iwan sa inyo ang kaisipan na galing sa isang katutubong Amerikano. Ang sabi po niya ay: kailangan natin ng wikang dayuhan para mabuhay sa kasalukuyang panahon. Pero kailangan natin ang wikang sarili para mabuhay ng habang panahon.”
Conference participants
One-hundred eighty-two academicians, researchers, and Ilokano scholars gathered at MMSU for the four-day international conference which started May 22. Forty-two papers discussing issues on migration, exile, and return; Ilocano settling and material and non-material cultures; and culture change, translations, and transformations were presented by participants from state higher education institutions and other agencies from the Philippines, Hawaii, the United States Mainland, and Canada.
The conference, which ran with the theme: “Panagpanaw ken Panagindeg – Exile and Settling in Ilokano and Amianan History and Culture”, was made possible with the collaborative efforts of MMSU and the UHM-IPDFP.
The 2008 Nakem International Conference will be held in its original venue in Hawai’i and will go with the theme, “Panagkakannayon: Linguistic and Cultural Diversity and the Imagined Philippine Nation in Amianan and in Exile”.
Subscribe to:
Posts (Atom)