Alimpatok iti Panawen ti Ariangga

Alimpatok iti Panawen ti Ariangga

1.

Maysan a siglo nga ikutko daytoy a paulo ti daniw.

Ngem diak man mapagsusurot dagiti balikas a gumawgawawa a paaramat tapno mapartuatko daytay lubong a baro a sagut dagiti letra, timek, kaibatogan.

Dagitoy dagiti residente kadagiti nagbabaetan dagiti sao, kas iti nagbabaetan met laeng dagiti ulimek iti panagariwawa ti makelkellaat a rikna gapu iti kinaulimek dagiti rabii a sumangbay iti idda, iti appupo, iti saklot dagiti agtagtagibi a darepdep tapno iti kasta ket maipasngay iti maminribu a daras dagiti katawa, paggaak, ken ragsak nga agliplipias.

Mangngegak ti ariangga.

Sumuknal daytoy iti naiwawa a nakem ket sadiay, iti pannakapukaw ti simbeng ti panunot, sadiay a sungbatanna dagiti akusasion: Dimo ammo ti agalimpatok!

Diak ammo ti agalimpatok iti laksid dagiti di maiduri a panagganas dagiti timek a makikinkinnamat kadagiti sariwawek a rikna, dagiti estranghero a rikna a sagpaminsan a makikinkinnammayet iti lino, ti makusen a saksi dagiti apros, arikap, panagsukisok ti bara iti ungto ti ramay kadagiti dissuor ken tanap ken bubon dagiti kiki, dagiti ariek, dagiti rugso?

Aa, kunam sa.

Aa, ta iti panangsippayot ti silnag ti ubing a bulan iti nalawa a tanap ditoy Manoa, buyaem dagiti mangrabrabii nga agtamed iti law-ang nga adda iti mangisungsungsong a sellang!

2.

Alimpatok iti panawen ti ariangga! Kasla man daytay panagtibnok iti buteng ken gagar, ni patay ken ni anges, ni lasag ken espiritu!

Ta iti alimpatok, adda sadiay ti nainsagraduan a pannakilantip ti lasag iti lasag, ti sellang iti sellang, ti ariangga iti sabali pay nga ariangga. Tibnok met laeng daytoy ti biag ken pannakatay iti maminribu.

Ta awan panaglantip no awan matay--kas iti kinaimposible met laeng ti panagbiag no awan pannakatay dagiti babassit a darepdep ken an-anek-eken ti bagi ken barukong ken luppo ken puot. Iti alimpatok a makapuottayo iti sabali a puot: daytay puot ti basol nga isu met laeng a puot ti salakan.

Alimpatok iti panawen ti ariangga ti daniw a di napauluan, ti daniw nga iti naglabas a dekada ket kasla man laeng nakagalgalis nga idea wenno metapora wenno signos wenno simbolo wenno bugas dagiti makabiag a balikas, dagiti makadunggiar a balikas, dagiti makapadara a balikas, dagiti makapalaing a balikas.

Alimpatok iti panawen ti ariangga ti adda iti aringgawis dagitoy a balikas: saan a maikutan ti appupo ngem addada iti kasla temtem a barukong a mamagpabara iti isip, muging, bibig, pus-ong. 

PITO A KAIYULOGAN TI URIDAW

uridaw (1) 1. png nainkasigudan a karakter ti maysa a tao a pakairamanan ti kalidad ti panagpampanunot, ti isip, ken ti garaw iti sango ti maysa a karit 2. png naintaw-an a kababalin ken panagug-ugali ti maysa a tao 3. png kasisigud a kananakem maipapan iti biag ken aginaldaw a padas 4. sin kananakem, modo, temperamento, wagas ti panagug-ugali 5. spp disposition (Ing), temperament (Ing), inclination (Ing), tendency (Ing), disposicion (Esp), temperamento (Esp), inclinacion (Esp), tendencia (Esp) 6. kej ‘Nasayaat ti urdaw daytoy a tao ta uray no nakangaton napakumbaba pay laeng agingga ita.’ wenno ‘Nalag-an man ti uridaw daytoy a tao numan pay ammotayo nga adu ti buttuon iti barukongna. Kitaem ket naisem latta.’  
uridaw (2) 1. png titimplaan ti emosion ti maysa a tao, a no dadduma ket naragsak ngem no dadduma ket kasungani ti adda kenkuana 2. png panagbabalanse dagiti agduduma rikna ti maysa a tao, wenno kasupadi daytoy a pamkuatan ti madi nga uridaw, wenno nasayaat nga uridaw 3. sin templa, templada; fig ririingan 4. spp mood (Ing), temper (Ing), humor (Ing), estado de animo (Esp), talante (Esp), humor (Esp) 5. kej ‘Mayat ti uridaw daytoy baket a tabbaaw. Idi kalman ket kasla makigubat. Ita ket kanta a kanta. Mayat ti templana.’
uridaw (3) 1. var ridáw 2. png rugi ti aldaw ti maysa a tao 3. png panagrugi ti bigat tapno sangnguen ti agmalem nga aramid 4. spp beginning of day (Ing), pos daybreak (Ing), pos alba (Esp), amanecer (Esp) 5. kej ‘Mayat ti uridaw itatta: nalag-an ti riknak a mangsango kadagiti karit iti agmalem nga ubra.’
uridaw (4) 1. png maysa a bubon ti energia nga aggubbuay iti maysa a tao; daytoy nga energia ket marikna, wenno makita, ti sabali a tao (nga addaan kabaelan a makarikna wenno makakita) 2. png maysa a naisangsangayan a kalidad nga adda iti maysa a tao; daytoy ket kasla silaw a namaris a mangliklikmot iti maysa a tao ken mangipakpakita iti kababalinna 3. spp aura (Ing, Esp), halo (Ing, Esp), circle of light (Ing), pulsating energy (on a person head or body, Ing), nimbus (Ing), glory (Ing), nimbo (Esp)  4. kej ‘Mabasak ti aura daytoy a tao: maris violeta.’ 
uridaw (5) 1. png nainkaugalian a pammati 2. png tinawtawid a sistema dagiti awid 3. png aspekto ti pakabuklan dagiti duogan a pammati ti maysa nga ethnolingguistiko a grupo, kas koma dagiti Ilokano 4. sin pammati, superstision 5. spp beliefs (about cartain things, Ing), superstitious beliefs (Ing), traditional belief system (of a people, Ing) 6. kej ‘Awan dakesna dagiti kakasta nga uridaw. No ti panagwarsi, kas pagarigan, ket patalnaenna ti panunot ket ti aglawlaw, awan rason no apay a di aramiden lalo no kasta a kasla masingsinga ti ubing’.
uridaw (6) 1. png banag a nasken nga aramiden wenno idian 2. png dagup dagiti aramid a maipalubos ken maiparit iti maysa a komunidad ken maiyaplikar iti personal ken kolektivo a panagbiag 2. spp taboo (Ing) 3. sin ngilin, tanggad 4. prt aguridaw, manguridaw, umuridaw, uridawan 5. kej ‘Uridawanyo met ti Viernes Santo. Kasla di kayo nagbuniag.’ wenno ‘Adu ti uridawda no kasta nga agpakugitda ket Ama Sergio.’  

urdiaw (7) 1. png maysa nga indigeno a ritual a maipakat iti kaunnaan unay a bagas manipud iti naani a pagay tapno masierto iti kinaumanay ti ani ken tapno di pumanaw ti ugaw: ipan ti umuna unay a bagas a nabayo iti igao, taepan a nasayaat ti bagas, mangtaog iti apagpagisu laeng a makunsumo ti familia nga awan surok ken di nakurang, danuman iti apagpagisu, apuyen ti bagas, linayen a  nasayaat ken siguraduen a di agittip, gaw-en iti bandeha, ken siguraduen a no mangan, awan ti maregmeg 2. prt aguridaw, manguridaw, uridawan 3. spp indigenous ritual of the Ilokanos to ascertain the sufficiency of rice harvest until the next harvest comes (Ing) 4. kej ‘Uridawan ni nanang ti umuna a nabayo a bagas ket kankanayonna nga ipalpalagip kadakami nga awan ti maregreg ken awan ibatbatimi iti pingganmi tapno kano di pumanaw ti ugaw.’

Source: A S Agcaoili, Monolinggual a Diksionario ken Tesoro nga Ilokano (2015) 

SONGS FOR ROSE DAPROZA, ITI ISASAKLANGNA ITI NAMARSUANA

KANKANSION KEN MANANG ROSE DAPROZA
(Inatur, inedit, ninayonan, ken nirebisa ni A. Solver Agcaoili)
11 Mayo 2015

Kas panangselebrar iti mortal a biag ni Manang Rose Daproza ken pammalubos iti isasaklangna iti Apona a Namarsua


(1) Ti Parabur

Ti parabur nagsam-iten
Ta insalakannak
Idi napukawak ngem nasarakannak
Biagko itan naragsak

Ti parabur a naammuak
Isut’ nangted namnamak
Nagpategen ti ayatna kaniak
Idi a namatiak

Ti adu unay a pegpeggad
Nga innak nalasat
Gaput’ grasiana inlisinak
Inggat’ gloria magtengak

Inton addatay idiay gloria
Raniag awan pumada
Intay agkankanta, pagdayaw ken Ama
Ragsak nga awan inggana

Itan, itan, Manangmi a Rose
Dikan, dikan tumaliaw
Inkan ta inkan ala, sumaklang ken Ama
Iti langitna aginana

Dios ti kumuyog, kakaenmi
Manang a dungdungnguenmi
Ibabaetnakam, dakam pinanawam
Ikararagannakam.

Ti parabur nagsam-iten
Ta insalakannaka
Sika a manangmi, Rose a kabsatmi
Ti Dios kenka mangngaasi. 

(2) Siksika, O Apo!

Siksika, O Apo, ti bilegmi
Pannakaawat kinakapuymi
Pannakapakawan pagkuranganmi
Iturongmo, Apo, ti panagbiagmi

Estribilio
Ti ayat ti Dios intay rambakan
Grasiana a sagut pagraranudan
Ta isu ti biag amin naggapuan
Rigat ken nam-ay, Dios pagkamangan

Ania man a banag, intay biroken
Ania man a rigat, intay parmeken
Wen nga agpayso, ti Diosto laeng
Kired ken namnama, dinto aglemmeng

Estribilio
Inay-ayatmo, Apo, dagiti napanglaw
Nakakaasi dagiti mawaw
Kas kenka, O Apo, balinennakam
Tapno ti ayatmo, di maipaidam

Estrebilio
Immayka, O Apo, a nagtutuok
Agpaay ti amin, amin a parsua
Pannakaadipen, amin a banag
Itdem ken Manang Rose, panagsaluad

Estrebilio—
Sa uliten:
Itdem ken Manang Rose, panagsaluad




(3) Dikanton Malipatan

1.
Dikanton malipatan
Kuna ‘toy pusok
Uray no awanka ditoy dennak
‘Ti tunggal aldaw
Uray no tawenen
Iti naglabasen
Dimonton kunaen
A malipatanka
Inggat tungpal tanem

2.
Kanayon nga adda kaniak
Ti impaidulinmo nga ayat
Nga isut’ impaaymo
A pagbiagak
Uray no maysaakto payen
A nalamiis a bangkay
Dimonton kunaen
A malipatanka
Inggat’ tungpal tanem

Uliten 1 & 2

Dimonton kunaen,
Manang Rose a kakaen
A sika ket lipaten (2X)

(4)  Agyamankam kenka

1.
Agyamankam kenka,
Jesus a Dios ken Kabsatmi
Biagmo, daram, bagim
Sinubbotnakami

Koro
Adtoy nga’d Ama
Idatonmi Kenka
Amin daytoy pigsa,
Puso ken kararua
Dikam mabalinan a kenka ipaay
Balitok ken pirak
Alajas a naruay.
Awatem kad’, O Dios, kinakurapaymi
Aramatennakam a makapagservi
Ta pannarabaymo lat’ kasapulanmi
Awanen sabali

2.
Nagbasolkam kenka
Linaglagipnakam laeng
Biagmi di pay umdas
A supapak ta ayat.

Koro

3.
Awatem kad’ ‘toy kabsat
Manangmi nga anakmo
Itedmot’ kaasim
Basbas agnanayon a biag

Koro

4.
Bendisionannakam
Dakam a mabati
Itedmo kadakam
Liwliwa ti ayatmo

Koro


(5) Why me, Lord

1.
Why me, Lord, what have I ever done
To deserve even one
Of the pleasures I’ve known
Tell me Lord, what did I ever do
That was worth loving you
Or the kindness you’ve shown

Refrain-
Lord help me, Jesus, I’ve wasted it so
Help me, Jesus,
I know what I am
Now that I know that I’ve needed you so
Help me, Jesus, my soul’s in your hand

2.
Tell me, Lord, if you think there’s a way
I can try to repay
All I’ve taken from you
Maybe, Lord, I can show someone else
What I’ve been through myself
On my way back to you.

Refrain-  


(6) Amami

Amami, nga addaka sadi langit,
Madaydayaw kuma ti Naganmo.
Matungpal koma ti nakemmo
Ditoy daga a kas sadi langit.
Itdem kadakam iti aldaw itoy
Ti kanenmi iti patinayon nga aldaw
Pakawanemmit ti basolmi
A kas met pammakawanmi
Kadagiti nakabasol kadakami
Dinakam met baybay-an
Nga umannugot ‘ti sulisog
Ket isalakannakam met iti dakes
Amen.




(7) Dios ti Agbati

Daytoyen ti oras ti ipapanawko
Dawatek ta nalawag a pammalubosmo
Dimon paspasungaden ti isasangpetko
Ta diakon makasubli nga agnaed dita sidongmo

Koro

Ipapasmon ti agsangit.
Ibubosmon ta lua.
Ta inton makaadayoak
Ipamaysamton ti agliwliwa.
Dinak laglagipenen
Ta ditan makapagkadua
Naikeddengen ti papanak.
Agbanniagaak nga agmaymaysa.

Dios ti bumales kenka ‘ti adu nga an-anusmo
Subad kenka ti langit ti pia ken salun-atmo
Dios ti agbati kenka. Umunaak nga’d pay laeng
Ta siaktot’ sumabat kenka ‘ton umanaynak danonen

Koro

Dios ti agbati. Umunaak nga’d pay laeng
Ta siaktot’ sumabat kenka ‘ton umaynak danonen.


(8) Maudi a Bilin

1.
Kuna di Natang, agsingsingpet ka.
Umadayoak, innakon sumina
Dinakto sapulen no dinak makita
Dikanto lumdaang no awanak dita dennam

Luluak ti umarubos no malaglagipko
Ayat ken dungngo daydi Natangko
Isut’ kamangak no adda parikutko
Ket liwliwaennak no malmalday daytoy puso

(ESTRIBILIO)
Itan awanen dinto agsubli, dagidi a dungngo
Ken pannagibI, anian a tuok ti awan inana
Kaarignat’ pataw nga awan sangladanna.

2.
Nag-gasat ketdin ti adda pay ama na
Mangipaay kaasi ken mangtapaya
Agduma laeng ti agsiuman nga kunada
Dinanto maartapan ti pudno nga ama.
(ULITEN TI ESTRIBILIO)



(9) Itan pumanawka

1.
Itan pumanawkan
Dinakto liplipatan
Dinakto liplipatan
mabati nga inka pinanawan.

2.
Aminto a sabong
Nga inka malabasan
Daydiayton manglaylay
Isunto ti senial
‘Di inka pinanawan.


3.
Apay daydiay langit
nga inka winaknitan
Diay ulep nagpanes
Sennaay ni gasat
‘Toy inka pinanawan.
(Uliten 1)



4.
Aminto a sabong
Nga inka malabasan
Daydiayton nanglaylay
Isunton ti senial
‘Toy inka pinanawan.
(Uliten 1)

5.
Malaglagipkanto
Siksika  a manangko
Kanayon a denggek
Timek a naragsak
Ken nabiag a garakgak.
(Uliten 1)


6.
Inkan, inkan manang
Iti Dioskan a sumaklang
Sikantot’ kumararag
Piami ken karadkad
Dakami a kakabsat. 
(Uliten 1)

7.
Kastan, kastan manang
Dikanto lumdaang
Naragsak mamalubos
Ipapanaw denna
Sumaklangkan ‘ti Dios.
(Uliten 1)









+
Dios ti kumuyog kenka, manangmi a Rose Daproza.
TMI Global Hawaii, Candon International, & Gumil Hawaii