Hosana iti Nagan ti Hose

HOSANA ITI NAGAN TI HOSE 

Idatonko ken Ramirez Joven gapu ta ammok a katawaannanto daytoy kas iti panagpuggaakto ita a bigat a ti natingrag a daga ket daldalepdepan ti nalamiis a tudo 

(Hose kung hose! Para lang nagdidilig ng halaman ang sakristang ito na umasiste sa pagbebendita ng mga palaspas sa selebrasyon ng Domingo de Ramos kahapon sa Sto. Niño Church ng Tondo, Manila. (Weeli Clamor)--Manipud iti Facebook, a kadua ti retrato, Marso 24, 2013

Gapu iti pammati daytoy. Malabusan dagiti amin a kita
Ti palma ket agbalin dagitoy a rurog tapno
Kadagiti ket ti agkulkulimbitin a billit
Wenno aminen a mapaltuad nga arkos.

Iti pakasaritaan ti iseserrek ti anak ti tao
Iti Jerusalem, kas iti napasamak ita a ragsak
Iti simbaan ti Santo Niño iti Tondo, anian ta piman
Ta dagiti pada a marigrigat ket intayada

Dagiti ramos iti danum manipud iti hose,
Sada kuna, kakoro ti padi ken dagiti kantora idi ugma
Hosana, hosana, hosana ti hose!
Hosana, hosana, hosana ti hose!

Gasem dat: dida man laeng inikkan ti nasantuan
Kas ti palabra ti Namarsua a nangted pammakawan.
Ita ket daytoy a gulib ti hosana ti hose
A dagiti pada a makurkuranges ket simrek patibong!

Kasano nga ipanmo ti benditado a danum
Iti uneg ti metrometro a hose, sa sadiay ket ipataraymo
Ti basbas nga aggapu iti inimbentom a diosdios?
Sika man a sakristan, ania a rikna ti adda iti barukong

Iti panagibulos ti dramdram a danum
Iti tubong ti plastik a hose? Hosana kadi a makuna,
Hosana kadi nga awan patingga daytoy a remedio
Kadagiti araraw dagiti agmalmalanga?

Hon, HI/
Marso 24, 2013

Basbas nga Ilokano (1)

BASBAS NGA ILOKANO. (1)

Ti palayupoy koma ket apirasenna ti rupam
tapno mangted kenka iti naisangsangayan 
a bang-ar.

Ti wayaway koma ket adda abalbalayenna 
dagiti amin nga intukitmo tapno padarsenna
dagitoy nga agbunga.

Ti darang ti init koma ket beggang iti panunotmo
tapno adda kenka ti pakinakem
a sumaranget iti karit ti biag.

*Invento nga araraw-Ilokano ni A Solver Agcaoili, Hon, HI, Marso 28, 2013, Jueves Santo

Basbas nga Ilokano (2)

BASBAS NGA ILOKANO. (2) 

Kadakayo koma ti basbas ti Pammadso--

Ti wayaway komat' mangaduat' kired
a mangted kenkat' yagyag ni sarikedked

Ti amian komat' mangidateng bang-ar
a mangidaton kenkat' aginaldaw a sanikar 

Ti abagat koma ti mangaklili kenka
a mangisagut kenkat' agnanayon a pia

Ti pangagdan koma ti mangilili iti taeng
a mangikanawa kenkat' barengbareng

Amin koma dagitoy nga angin ti panawen
Basbasmo iti kada kanito ita nga agmalem.

*Invento a basbas ken kararag para kadakayo amin, A Solver Agcaoili, Hon, HI, Viernes Santo, Marso 29, 2013

Lana ti Pauli---Repost 2013

LANA TI PAULI

Gapu ta naglutoak iti lana ti paulo, iti isu met laeng a pannakapadso ni JesuKristo, birokko daytoy a daniwko idi 2007, ket adtoy nga irepostko ditoy ita a Sabado Gloria, Marso 30, 2013

Dapadapem ti gurigor iti muging
Ket bay-am a dagiti amin a darikmat

Iti kaliado a ngudo dagiti ramay
Ket ibagada dagiti insakibot a panaas.

Naliday dagiti daniwmo, kunaem kaniak,
Ina a mannaniw. Ngem uray ti saludsodmo

Ket pagmurumoran dagiti maapiki a kanito
Dagiti maamitan nga agdaldaliasat

Masammukol ngamin dagiti agbaliwangga
Nga ayat iti agdardara a panid a kas met iti puso.

Sumuknor ti inauna a bara iti pispisko
Sa iti teltel ket mangliwat ti isem a bumarito

Kadagiti agmamayo a bibigko nga agbengbeng
Iti lamiis dagiti linawas nga awan dagiti pagel:

Dagiti bulintik iti lakko ti agragut nga ima
Wenno ti kudisi iti salikad ti umuna a lagip

Dagiti kasadar iti kalgaw a makugit ti isip
Kadagiti agrengrengngat a bengkag

Tapno sadiay ket bugtakenda ti dingnguen
Kas iti panangbugtakda iti agpakpakada a malem

Tapno siguden ti bulan ti agpabuya
Iti karkarna nga anal-al dagiti anniniwan

Kadagii suksuksok a paglilinnemmengan
Kas kadagiti natebba a lambaan

A testigo dagiti darang nga agkamang
Kadagiti urat, sa iti gumawgawawa a pus-ong,

Sa kadagiti mapartuat a pangsukal
Kadagiti dumteng nga an-annong.

Alaen ti lana ti pauli iti sagumbi
Arikapen iti banglo daytoy

Ti agas ti agsaksakkidol a bagi
Tapno kadagiti mababain nga alimpatok

Ti maalay-ayan a kari iti agpatnag
Sadiay a biroken ti matagibi a ragsak.

A Solver Agcaoili
Hon, HI
Dis 19, 2007

Lana ti Pauli iti Waipahu

LANA TI PAULI ITI WAIPAHU 

Lagipem ti masakbayan, saan a ti nadudog 
A napalabas iti raw-ang ti duadua, iti pammati

Wenno kadagiti awanan ngatangata nga addang.
Addaka kadagiti adayo a lugar, kadagiti tapaw

A baniaga iti sapaw sabali a panagar-arikap
Iti rikna ita a mapadso ti Namarsuam, makusbo

A kas kenka. Adda buttuon iti panunot iti salakan
Iti aramid wenno iti isip, iti kugnal dagiti balikas

A mangibaga iti dalan a turongen. Ditoy Waipahu,
Ammuem ti justo nga isaang tapno maisapsapo ti panuli

Ti lana ti panuli nga iti naglabas a tawen,
Ket di man laeng narikna dagiti ramay, uray

Kadagiti nabannog a rabii nga agluluken ti tumeng
A makalagip kadagiti nakairuaman a kettang

Tapno daytoy nga unguento ti maipan iti altar
Iti baetan dagiti santo a nakaimatang, di agun-uni

Di makauni iti panagsaksi iti nainsagraduan,
Di maiyebkas ti patinggat' lagipa a nakas-ang:

Maysa ti aggapu Iti Istanbul, iti asul a moske,
Ti Virgen nga inyawidmo iti panagtawataw,

Madonna a testigo ti daraan a pakasaritaan
Iti adayo nga ili, kas iti daraan a narativo

Dagiti adu nga ima dagiti Ilokano kadagiti plantasion
Iti Waipahu nga ita ket benefisiarioka iti padso

Tuok, lulua, sakrifisio, dagitoy a pannakailansa
Iti baro a krus ti panagbiag, ti addaan kuarta

Ti baro a dios, ti awanan pirak ti mamanso
Idinto nga iti di unay adayo ket ti Waimanalu

Ti saksi dagiti adu a pannakaipupok ti bagi
Kadagiti saritaan a saani, kas iti sinnupadi

Iti demokrasio dagiti niog a magadgad, sa mapespes
Tapno ti getta dagitoy ket maitabbog iti pariok

Masisi kas iti pannakasisi amin a mabalin a masisi
Kadagiti marigrigat iti amin a lugar, iti man siudad

Dagiti babaknang wenno iti ig-igid dagiti pobre.
Bay-an a ti Viernes Santo nga apuy iti daytoy

Baro a beggang ket paruarenna daytoy a lana ti pauli
Tapno iyatang daytoy iti dagusan ti di agun-uni a dios.

Lutuem a naibbag ti getta, parubrobam ti karaang
Nga iti maysa a puligos ket matimpla ti apuy

Tapno rummuar ti ladek iti panagburek,
Tapno rummuar ti mabigbig nga angot

Tapno iti ag-agalen kadagiti tumeng, siko, rittuok
Dagiti sakit kadagiti lupoyen a takiag ket barawas

Ket maalada kadagiti pulagip, sapsapo
Panagtanamitim iti orasion nga iti sardam

Ket makaagas, makapabang-ar kadagiti amin
A protesta, reklamo, makasebseb iti revolusion

Iti barukong, kas iti utek, makaiddep iti segebseb
Tapno ita nga aldaw pammadso marugian ti kararag.

Hon, HI
Marso 29, 2013

Siete Palabras Para iti Ili

SIETE PALABRAS PARA ITI ILI 

1. Pakawanem ida: dida ammo ti ar-aramidenda 

Agkintosda, dagiti a rinuker a dadaulo.
Kintosenda amin a makintos, kas ti pangngaldaw

Nga agal-aludoy a sumuko iti bannog
Wenno kinaawan namnama iti isu met laeng

Nga isu a kinaawan. Mangrabrabak ti ili,
Rabrabakenna amin a di makasaan

Dagiti awanan gaway a lumaban
Dagiti mangurkuranges nga iti television

Sadiayda nga agpamaang tapno ti arep-ep
Ket agbalin a senial ti di mangliwas

A panaglangan. Ipaiking iti pinggan ti amin
A tagainep iti panagbisin: Daytoy nga ili

Ket awanan iti utob-nakem, kas idi, iti sikat
Ti ilusion iti baro a gimong a ti pamwidan

Ket ti pannagna iti nalimbong, panagkanta
Iti panagdaydayaw iti lider nga ingget langgong!

2. Ita, kaduadakto iti paraiso

Narigat daytoy a kari, a diak koma ibaga.
Ngamin ta ar-aramaten ti simbaanyo dagitoy

A balikas tapno diyo sangalen ti balabala
Ti nainkalintegan a panagriri: ti diyo iyaalsa

No di ket agkanta laeng iti alleliua iti lauya
Numan pay ti dalikan ket mailiw iti beggang!

Kuduadakto iti paraiso ngem diyo tagtagiurayen
Ti masakbayan: urayenyo ti ita, daytoy nga

Agdama a buke ti salakan tapno kadagitoy
Nga injustisia ti kuskusto a panangabaruanan!

3. Adtoy ti anakmo: adtoy ti inam

Itedko dagiti ina a mangidalan.
Itedko dagiti anak nga iti dalan

Ket ti ingget' rikna a panagbirbirok
Naimpagilian a kaipapanan.

Ina: palaemem ti anak. Bay-am nga agtawataw.
Anak: ikkan ni inam iti sangaribu a panagdandanag

Tapno kadagiti rabii a ti saltek laeng ti agray-aw
Ket ti kansionna iti ili a di mangilawlaw-an!

4. Namarsua, Namarsua: apay a binaybay-annak?

Dumteng dagiti buteng, pangngadua, ngatangata
Ket ibitan daytoy a kapay-an, ket pabasolem

Amin a mapabasol, kas ti tanem a nakanganga
Ti nakarengngat a daga nga agur-uray iti bangkay.

Agibitak kenka nga agladingit nga agprotesta,
Ket ibuksilak amin a pannakigubal

Amin a dangadang manipud iti Mendiola
Agingga kadagiti amin a pananggulib ti ili

Kaniak tapno iti pannakapasag ket ti bagi
A din makabilang iti daradaa a sugat

Iti lasag kas iti daytoy a panangliput manen
Kadagiti saning-i nga ita laeng a managanak.

5. Mawawak

Mawawak, ngem dinak inikkan iti danum.
Inikkannak iti kari ti pannakapnek.

Ngem ita ket ti karabukob a naparkagan
Awan kadagitoy ti makaagas a balikas.

6. Ama: kadagita imam, isukok ti kararuak

Idatonko kenka daytoy a lasag ti tao,
Ti pagguddogan ti pakasaritaan ti kalvario

Sa ita ket ti maduddudog a puso.
Diakon masarkedan, diakon mabaelan

No di ket sangnguen daytoy umuna ken maudi
A pannakatay tapno ti daga ket makauray

Kadagiti itabon, sa itanem kadagiti sabong
Tapno iti tudo agrusing ti agnanayon a masanguanan.

7. Nalpasen, Nairingpasen, Nagwakasen, Naggibusen

Nalpasen.
Nairingpasen.
Nagwakasen.
Naggibusen.

Hon, HI/
Viernes Santo-Marso 29, 2013

Salemsem

SELEMSEM

Ken Elsa Marie Solver Sapla, tawataw met a kasinsin: gapu ta kiniddawna ti panangdedikarko ti maysa a daniw kenkuana

Iti agpang ti adayo ken ti sumaruno, addaka sadiay.
Sabliam dagiti solitario a tugot iti patag ken kabakiren

Ngem ulawennaka ti bawwek nga adda iti puso
A maulit-ulit a maidariwangwang. Isu nga ita,

Kadagitoy a patigmaan dagiti sardam, uray no
Ti samiweng ket kasta unay ti datonna a diro

Wenno makaradam a diamante kadagiti rayray dagiti silaw
Manipud panagtuglep agingga a makariing manen,

Dimon sunotan dagiti isu met laeng a pammagusto,
Sa ti sammaked ti arasaas a nabartek iti sellang.

Kasinsinnaka ti salemsem, daytoy lamiis, sa ti pangngadua
Nga iti naluaan a dibujo dagiti ramay ti kararua ket addaka,

Saka agawan. Saanka a nagtengnga kadagiti ay-ayam,
Wenno panagabalbalay dagiti agay-ayat a pasig

A malmalday. Awan kadagitoy kadagiti bangkag
A pinanawam ti pakabuklan dagiti ubon-ubonen

A sabong ni ragsak, wenno petalo ti maikadua
A gundaway a ti nagan daytoy ket panagbuniag

Iti danum a sagrado, wenno iti lana a para ti talimudaw
Wenno iti sapsaplit a tardaw ti agdaraudo a marunggay

Iti muging ti agluslusdoy a gasat, kas ita
Iti agmalem, wenno iti maliputan a bigat.

Ketdi, mingmingam ti kumbuaw, ket birokem
Sadiay ti balitok, sa ti evanghelio ni pudno nga ayat.

Hon, HI/
Sabado de Gloria, Marso 30, 2013

Efigie Eternal

EFIGIE ETERNAL 

Ita a nangisit a Sabado ti leddaang,
Aginanaka kadagiti bangkay ken rurog

Dagiti di mamati a balikas, sika nga anak
Ti Tao nga iti kalvario ket nawawka, nagsaibbek

Nakarikna kadagiti amin a ladingit nga iti lasag
Ket ditoyda nga agindeg, kadagiti panagkutukot

Kadagiti amin a buteng nga adda iti pus-ong
Uray no ti raas iti biag ket ti pallatibong

Wenno dagiti agkibaltang a katawa ti sabali
Tapno ditoy, iti lansad ti mabibbibi a barukong

Ditoy a mangsangal iti makaparegta a lunod!
Saan nga iti pannakatay ti rugi ti ibabangon.

Adda daytoy kadagiti kari uray ti mansayag
Dagiti agledleddaang ketdi ita a parbangon,

Iti pananglagipmi, anak ti Tao, a maysaka kadakami
Sika a nagprotesta iti Yahweh iti Gethsemani

Tapno kunaem, kas panagpagungga,
Dagiti umili, Tinallikudannak sika a dusngi!

Agiddaka kadagiti minatay nga arapaap.
Iti kasipngetan ti ipupusay idi kalman ket koma

Daytoy tartaraudi a ragsak tapno kadagiti anek-ek
Kadagiti gasat iti sagsaggaysaen a penitensia

Ket ti baro a kararag: Bumangonka iti kuranges,
Bumangonka tapno sagrapem ti padaya

Iti masungad nga aldaw nga iti panagbiag
Manipud tanem ket ti bangkete dagiti igges!

Sabado Gloria/
Honolulu, Marso 30, 2013

Leksion nga Ilokano ni Aurelio Agcaoili

KONTEXTO DAGITI LEKSION NGA ILOKANO

Ilokano Lesssons

Dagitoy a leksion iti pagsasao nga Ilokano ket nakakugnal iti kontemporaneo nga ortografia ti pagsasao nga Ilokano.

These lessons on the Ilokano language are based on the contemporary ortography of this language. 

Daytoy nga ortografia ket binalabala daytoy pagayamyo, Aurelio Solver Agcaoili, iti Programa iti Pagsasao, Literatura, ken Kultura nga Ilokano iti Universidad ti Hawaii iti Manoa, iti Honolulu, Hawaii.

This ortography has been developed by yours truly, Aurelio Solver Agcaoili of the Ilokano Language, Literature, and Culture Program of the University of Hawaii at Manoa, Honolulu, Hawaii. 

Nakasarikedked daytoy nga ortografia iti adu a tawen a padas daytoy numo iti akademia, iti managpalnuad a panagikur-it, iti panagbarubasa, iti padas a kas risertser kadagiti kultura ti Filipinas, iti padas a kas agiwarwarnak ken anunsiador iti radio, ken iti padas a kas presentador ket produsir iti publiko a television. 

This ortography is grounded on my long years in the academe, in creative writing, in translation, in research work on the cultures of the Philippine, in my work as journalist and radio announcer, and in my experience as host and producer of a public television program.  

Dagitoy a leksion ket manifestasion met laeng dagiti teorio nga inaramatko iti  panangisurat iti uppat a diksionario iti Ilokano: ti Contemporary English-Ilokano Dictionary; ti Kontemporaneo a Diksionario nga Ilokano-Ingles, Limitado nga Edision/Contemporary English-Ilokano Dictionary, Limited Edition; ti Pinaababa a Kontemporaneo a Diksionario nga Ilokano-Ingles/Abridged English-Ilokano Dictionary; ken Contemporary English-Ilokano Dictionary, Student Edition/Kontemporaneo a Diksionario nga Ilokano-Ingles, Edision a Pang-Estudiante. 

These lessons concretize the theories I used in my writing of the four dictionaries on the Ilokano language: the Contemporary English-Ilokano Dictionary; the Kontemporaneo a Diksionario nga Ilokano-Ingles, Limitado nga Edision/Contemporary English-Ilokano Dictionary, Limited Edition; the Pinaababa a Kontemporaneo a Diksionario nga Ilokano-Ingles/Abridged English-Ilokano Dictionary; and the Contemporary English-Ilokano Dictionary, Student Edition/ Kontemporaneo a Diksionario nga Ilokano-Ingles, Edision a Pang-Estudiante. 

Pagbuligan nga idaton kadakayo dagitoy a leksion ti Undertow Books iti Hawaii ken Filipinas, ken ti Cornerstone of Arts and Sciences Publishing iti Filipinas.

These lessons are brought to you by Undertow Books of Hawaii and the Philippines, and the Cornerstone of Arts and Sciences Publishing of the Philippines.