Siak Ni Lumnay, ti Awasa a Tinallikudan ni Awiyao
Monologo a Sinurat ni
Aurelio Agcaoili
ken nakabasar iti
estoria ni A. Daguio a ‘The Wedding Dance’
(Note Bene: Maipabuyanto daytoy iti Ramrambak 2, Septiembre 29, 2013, iti Filipino Community Center, Waipahu, HI, babaen ti panagakem iti umuna a gundaway, ni Sra Lydia Pavon, maysa nga aktres iti entablado. Graduado iti abogasia; kasta met a nagpasar iti teatro ken drama iti bachilier iti babaen ni aktres ken profesor a Naty Rogers iti PNU.)
Siak ni Lumnay.
Siak ti babai a tinallikudan ni Awiyao, ti kakaisuna nga
ayatko.
Ita ket mangmangngegko ti aggurigor nga allangog dagiti
gangsa.
Iti kada patit ket ti pitik ti pusok, ti pulso ti kararuak,
ti nginabras ni nasudi nga ayat iti nakemko, siak, siak, siak a nagayat.
Siak, siak, siak a nagayat iti kasta unay a sudi ken pudno
tapno kadagiti bantay, kadagiti rangkis, kadagiti bukel nga intukitko ket ti
promesa met ti maysa nga ayat a napudno, nasudi, agingganat’ tungpal tanem.
Addaak idi iti dalan.
Awit-awitko dagiti inanik a sayote ken nateng tapno ipanko
iti ili ket sadiay, ilakok tapno makagatangak iti agservi kadakami.
Nasapa pay a bigat daydi, ket iti rangkis ken nakipet a
dalan, sadiaynak a sinabat ti aldaw, ti sumingsingising nga init, ti raya ti
init a kasla tumugkig iti bumarbaran a bigat, iti bumegbeggang a daga.
‘Papanam, adingko a nalapsat,’ sinaludsodna kaniak.
Iti lugarmi kas iti amin a lugar iti Amianan, dimi kablaaw
iti ‘naimbag a bigat dagiti masabatmi.’
Ketdi, amadenmi no sadinno ti turongenna, sadinno ti
papananna.
‘A kua, manong,’ kinunak.
Apo, apo a Lumawig ta diak makasao.
Kasla nabalud ti dilak.
Adda iti sangok ti maysa a lalaki nga ingget puner!
Adda ti init iti lampong a buokna, ken dagiti isem a
nakalemmeng kadagiti bibigna, Apo, apo a Kabunian, apo a Lumawig, diak ammo ti
isaok!
Saan nga aginaldaw a makakitaak iti kastoy, ket iti
panunotko, iti kararagko ken Apo Lumawig, ken ni Apo Kabunian, sapay koma ta
patganna nga iti maysa nga aldaw ket makasabatak iti natakneng a lalaki, maysa
a napuner a lalaki a mangdungdunggo kaniak, a mangilala kaniak.
Kas iti panangilalak kadagiti uma.
Kas iti panangdungdungngok kadagiti bukel nga ituktukitko
iti daga.
‘A kua, Kaka, dita ili,’ kinunak. ‘Agudongak bassit tapno
ilakok dagiti binurasko a nateng.’
Intugkikna ti pikana iti sangnguanak ket immisem.
A, matayak.
A, matayakon.
O Apo a Lumawig, O Apo a Kabunian, saan, saannak pay nga
al-alaen tapno nanamek ti sam-it ni ayat iti daytoy a biag!
‘Kaduaenka,’ kinunana.
‘Saan,’ kinunak.
‘Kaduaenka tapno dika marigatan kadagiti rangkis.’
Saan, saan kunak koma manen, ngem it-itedkon kenkuana ti
kuribotko a napno iti nateng.
Ket iti dayta nga agmalem, manipud kadagiti abaga dagiti
bantay, manipud kadagiti waig a binallasiwmi, manipud kadagiti angep ken
salogan-a-sang-atan nga inuli ken sinaloganmi, sadiay a nabukel ti maysa nga
ayat.
Pito a panagani, gagayyem ken kakabsat.
Sinangalmi ti ayat iti laksid dagiti bagiw ken kalgaw, iti
laksid dagiti lam-ek ken an-anek-ek, ket iti kada bigat ket ti kari iti maysa
ken maysa nga aginggat’ tungpal biag daytoy nga ayat a bukibok dagiti nagkaadu
nga arapaap.
Aprosanna ti imak, ket mariknana dagiti kersang ti
panagtukit, panaggaik, panagmula, sa panagburas kadagiti rangkis, kadagiti uma
nga agur-uray iti pannagibi.
‘Ay-ayatenka unay-unay, Lumnay,’ kunana.
Ay-ayatenka unay-unay, Lumnay, kunaenna a madagdagullit, ket
iti panaglabas dagiti suripet, aglantip dagiti pusomi, sa ti kararuami, sa ti
nakemmi.
Aprosak ti imana, ket makitana sadiay ti maysa a lalaki a
mangitunda kaniak iti maudi nga aldawko iti daytoy a biag.
Siak ken ni Awiyao.
Ni Awiyao ken siak.
Dakami: bilangenmi dagiti rabii, sa dagiti bannawag a
dumteng tapno iti temtem, iti panangpapanaw iti lamiis iti panaginudo,
agkibinkami a sumaklang iti patingga ti biag.
Isuna ken siak.
Siak ken isuna.
Mangngegko ti allangog dagiti gangsa, ket umay kaniak ti
ginggined, bagiw, allawig.
Saan, saan, saan Awiyao!
Saan, saan, saan! Dinak tallikudan, Awiyao!
Inkarim ti ayatmo kaniak—inkarim nga inggat’ tungpal biag!
‘Ladingitek, Lumnay,’ kunana.
‘Ladingitek unay-unay, ayatko,’ kunana iti nababa a timek,
timek ti malmalday, timek ti agpakpakaasi, timek ti agdawdawat iti pammakawan,
timek ti agdawdawat iti basbas, timek ti dumawdawat iti pannakawaswas ti
ayatmi.
‘Saan a nalinteg ti kastoy,’ kinunanak.
‘Ay-ayatenka,’ kinunana.
‘Awan serservi dayta nga ayat iti panagtallikudmo kaniak.’
‘Ngem ania ti makunanto ti tribu?’
‘Saan a ti tribu ti gapu daytoy nga ayan-ayatta, Awiyao.’
‘Adda linteg ti tribu.’
‘Nalinlinteg ti ayan-ayatta.’
‘Ania ti makuna dagiti kas kaniak met laeng a
mannakidangadang no awantot’ pangipatawidak iti gayangko?’
‘Pinataymo ti ayan-ayatta.’ Kinitak ni Awiyao, ket
nangngegko ti panagallalongan dagiti gangsa. Kasla tribu, tribu, tribu, tribu,
kunada.
‘Agsalaka iti kaniaw,’ kinunana.
‘Awan kasalak iti kaniaw no di sika.’
‘Dimo ammo no adda makakita kenka. Ti paragsitmo, ti
pintasmo, ti lingling-im, ti panagrikus dagiti siketmo iti uni ti gangsa.
Agallangogan dagiti gangsa.
Lallalo nga agallangonga dagiti gangsa, sa ti dir-i dagiti
adda iti kaniaw. Tribu, tribu, tribu, tribu.
Manipud iti rangkis, makitak ti temtem.
Iti panunotko ket ti dir-i ti tribu.
Saan, saan kunak.
Ilabanko daytoy nga ayan-ayat!
Agsalaak iti temtem, ket ibagak kadagiti amin a panglakayen
a ti ayan-ayatmi ken Awiyao ti mangeddeng.
Mangeddengka, Awiyao, kunak.
Sika ti biagko, Lumnay, kunana.
Ket agsalaak.
Salaek ti Salidummay, salaek ti danum, salaek ti salakan
daytoy nga ayat.
