Malmalanga

Saan a kas karina ti mabassawangan, nangnangruna no mabalin a madokumento ti pannakailusaklusak ti kinaasinno.

Ngem iti ungto ti linia, iti ungto a tapno magtengmo ket agdaliasatka kadagiti apres ken allon ken buteng ken adu a susmariakusip gapu iti mangliwengliweng a baybay Pasifiko ken gapu iti allawig dagiti rabii ken aldaw a nagbabaetan, matimudmo ti maysa paggaak, maysa a nasarangsang a panagkatawa ti agtutubo a rikna numan pay bangolanen ti am-ammom nga agpagpaggaak a nalabit ket agkutkutimermer gapu iti lamiis iti siudad a nakabirokanna iti Daga a Kaikarianna.

Addaan biag ti paggaak--ken awanan panaginkukuna. Daytay paggaak a makaammo a ti henesis ti ragsak ket ti apokalipsisna met laeng, ket iti panagsirkulo ti henesis ken apokalipsis, maipasngay dagiti adu pay a paggaak, adu pay a ragsak--ken adu pay a pagladladingitan maipapan iti amin-amin: iti biag, iti lagip, iti daga a nakayanakan, iti legguahe a kasingin ti dila ken panunot ken balay met laeng ti kararua. Ken iti met laeng panagsuratan, iti literatura, iti panagdaniw ti nakem, ti kinatao.

Nasariwawek ti utak ti agpagpaggaak--ken dagiti tallo pay a nakasao iti napalabas.

Ngem daytoy agdama a kasasao ita ti sarsaritaek.

Dika man, kunak. Aginkukunanaka, imprangkak. Nasursurokon ti diretso a pannakisao iti daytoy mararaem a mannurat. Nabayagen a pinanday ti wagas ti ballasiw-taaw, ti wagas ti puraw ken arimpurawen nga isip ket nairuamen iti kasta a panagisawsawang.

Tell me honestly, kunak. Katkatawaak, kasla mangirurumen a panangkatkatawa iti leon a nasugatan, iti tigre nga agpaspasanaang iti suli.

Adda panangdarup iti bosesko, kasla maysa met a sadista nga agbirbirok iti masokista. You have been bruised, wounded, sick in the soul. Sickened by all these.

Adda apagapaman nga ulimek iti ungto ti linia.

Nagurayak, ket ti kanito ket nagbalin a siglo.

Saan unay a nakauni, numan pay paggaammom a padam met laeng a nalaing a sumao--iti wagas a nataktakneng ngem iti wagasmo.

Adda liday iti katawam, sika.

Manong, saanko a kuna. Mano a ramaymo ken ramay pay ti sabali ken sabali manen a ramay ti adda iti baet dagiti tawenmi, dakami a dua?

Agalumiimak idi a mangawag kenkuana iti naganna--kas iti panagalumiimko kadagiti amin nga ipagpanpannakkelko a mannurat. Iti sango dagiti nalalaing, narigaten ti aginlalaing. Kuidawka. Iti bibig a mabanniitan ti lames.

Ngem impapilitna piman nga awagak isuna babaen iti naganna. Ta dina siguro kayat a maamuan ti kaaduan a maysa isuna a teddek ti panagsuratan idi dekada 60?

Ta kastan ti nakairuamannan a kadawyan ditoy lumaud? Nalabit.

Agamakak idi un-unana.

No dina man ammo dayta a dayaw nga it-ited ti pakasaritaan ti Literatura Ilokana kenkuana--saan nga it-ited ti maysa-dua tao no di ket ti enerhia, puersa, ken bileg mismo ti kolektibo a lagip ti komunidad ken gimong dagiti nanakman nga agbasbasa, ibagak ita: maysa daytoy a hushusto nga estimasion. Estudianteak iti pakasaritaan--ket maysaak met nga adalan ti historia ti panagsuratan iti Ilokano. Ammok ti lugar dagiti pudno a teddek ken dagiti agpampamarang a teddek.

Wenno dagiti agam-ambision nga agbalin a teddek. Saanmo a biroken ti panagbalinmo a teddek iti pakasaritaan ti ania man a literatura--ti pakasaritaan dayta a literatura mismo ti mangbirok kenka ket uray no naalamon dagiti pammadayaw a tinagtagainepmo--iti bangungot man wenno iti am-amangaw--saan a makaanay dayta a pagrukodan. Kas iti silaw, saan a maabbongan. Kasta met laeng ti rimat ti sinurat ken rimat ti sirmata ni mannurat a di aginsusurat.

Agnobnobelan idi anged-angedak pay laeng, kas iti kaaduan dagiti nagkaadu a pagraeman a mannurat.

Agrukbabka amin kadakuada ta babaen iti panagay-ayamda iti salamangka ti sao--daytay man salamangka a makapagpartuat kadagiti realidad a ditay pay naam-ammo wenno nasabsabat wenno nakitkita--nakamurmurayka ket nasaksiam ti poder nga ikut ti balikas, ti bileg ti pagsasao, ti mahika ti lengguahe.

Daytay omnipotente a kababalin ni pagsasaom.

Adda parparaipus dayta a paggaak, kas iti ipus ti ullaw a mapuruto a makidangdanggay iti lailo ti angin nga isu met laeng a lailo a motor ti panagsala dagiti bulong ken panagkumpas dagiti sanga. Iti ungto ti paggaak a narabuy ken nanakman ken mamati iti espiritu ket daytay man naibagsol a ladingit, naitudok iti barukong kas maysa a punial a di mabag-ot, naiwekwek kadagiti urat, lasag, tulang.

Angawek ti tao iti ungto ti linia. Sikanto met ngamin, mangiramramanka!

No mayatkayo met a mairamraman!

Agbibibisinka ngamin iti dayaw!

Wen ngarud, kunana. Sadinno kadi pay ti pangalaan?

Maysaka met gayam a sibulias, kinunak, saan a kas pananghusga no di ket panagdasig. Maysa a kakaen ti panangibilangkon kenkuana, kas kadagiti dadduma pay a mannurat iti lugar a nakaisadsadak, dagiti mannurat nga addan tumutop nga isip ken pakinakem kadagiti nagkaadu a bambanag iti panagsuratan ken iti langenlangen. Adu dagiti pagtamdam ditoy--ngem adu met dagiti di makapudno segun iti metro nga us-usarek.

Di met umiso ngamin, kunana. Maipapan ti pannakaiwekwek ti punial iti dayaw ken naganna ti kunana. Sa maiwekwek iti barukong, iti rabii nga al-alawenna ti kararuana.

Kunak no naturedka. Agkatkatawaak.

Saan a kasta a, kunana, iti timek a napakumbaba, sisusugat, silalagip kadagiti sugat.

Mannuratka ngamin. Saanka nga aginsusurat.

Agpasyo, kunana. Masirmatak ti isem iti rupana ken ti panangdanggay dagiti kurenren iti mugingna iti isemna.

Amin a mannurat ket arsagid. Siak daytoy.

Alistotayo a masudak. Isuna dayta.

Wen, nauneg no kua. Umukuok. Isu a kastaka. Siak manen.

Ammok, kinuna. Ikatkatawak laeng ngem sabali a talaga ti panagsaadna.

Ket ania ngarud itan, kunak.

We have to move on. We are stronger now, kunana.

Good, we learn. Yes, we are not here for anything other than giving value to what we have got.

Dayta man, kunana. Awan ti ari-ari. Awan ti nagbabaetan. Awan ti kinnasir, awan ti panagsisina.

Diak naguni. The wounded healer, kunak iti bagik.

So, the writers convention and conference will go on in October then? sinaludsodko tapno maburak ti atiddog nga ulimek iti baetanmi, daytay ulimek a mangin-inaw iti sennaay wenno sabali manen a liday.

Yes, I guess. We need to plan now. But I will talk to the other officers.

Ok, then, kunak. Lick your wounds. Siak metten ti nagkatawa, sungbat ti agsubsublin a katawana.

Ngem adda parparaipus ti katawak.

Ammok. Nalaing a mangngeddeng ti pakasaritaan. Ditoy a naigamer dagiti testamento dagiti nanakman.


A Solver Agcaoili
UH Manoa, Hon, HI
En 23/06