Prologo Para iti Monologo ti Batillog

Idi nangisuroak iti teoria ti kritisismo para iti programa ti doktorado ti literatura iti Unibersidad ti Pilipinas, nagbalin nga estudiantek dagiti nalalatak a mannurat iti pagilian.

Practioner amin dagitoy ket saan a mabalin a lebel ti craft ti entrada ti panagisuro. Ammodan ti craft. Saanen nga abalbalayen ti kabaelanda.

Gapu ta sabali a lebel ti panagisuro iti teoria, nabayag a nagpampanunotak. Binirokko ti lebel ti diskurso ti literatura.

Kinaagpaysuanna, agarup dua a bulan ti pannakaisagana dagiti loadmi para iti sumuno a semestre isu nga umanay met ti panawen tapno mabalabalami dagiti silabusmi.

Maysa pay, saan laeng a dayta a semestre ti panagisurok iti teoria.

Nangisuroak pay iti pilosopia ti lengguahe iti nabayag a panawen.

Iti laksid dagitoy a padas--ken bassit a kabaelan--nagbalin a burburtia kaniak dagiti metodo ken metodolohia ti panangisuro iti teoria.

Diak kayat a maysa a prosesion wenno libut wenno parada dagiti idea ti mapasamak iti klasek.

Masapul nga ipakitak kadagiti nalalatak nga estudiantek a mannuarat--pasigda amin a premiado, nobelista, propesor, kritiko, whew!--saan met a sinsinan ti ammok. Ahem, ahem!

Iti panagsuksukisokko para iti modiul ti gender, sexuality, ken literatura, nasalamaak ti libro ni Eve Ensler, daytay "Vagina Monologues."

Saan pay unay a naglatak daytoy idi ta sakbay daytoy ti produksion ni Monique Wilson iti Ingles ken Filipino.

Binasak ti libro--masapul a basaek tapno diak met agbalin a maag iti klase.

Impa-xeroxko ti intero a libro uray no tiliwenda kano dagiti agaramid iti kastoy. Anian a kinapangas dagiti agtuturay, ania? Iparitda iti nga agbalin a di kuneng dagiti tao babaen ti panangiparitda a mabasa, maaprosan, ken makakaatag (wen, kaatagko dagiti librok ket ammok a biroken, uray iti eksakto a panid, dagiti impormasion a kayatko).

Iti shopping center ti UP, adda latta dagiti kakunsaba a mayat a mangi-xerox iti sibubukel a libro isu a nananamko man a binasbasa ni Eve Ensler.

Adu dagiti kari a nakalemmeng kadagiti monologo ni Ensler.

Sabali a kidag ti yeg ti lengguahena, dagiti ladawan, ti artistiko a pamuspusan nga ar-aramatenna tapno no maiyallatiwna ti kinabaknang ti padas ti tao ken kinatao.

Ngem siempre, panirigan ti babai ti adda iti proyekto ni Ensler.

Kalkulado ti mision ken sirmatana: ti pannakawayawaya dagiti maidaddadanes a babbai, kas kadagiti adda iti Afghanistan nga iturturayan dagiti Taliban.

Dayta ti rugi ti pannakasudak ti nakemko.

Nasulek ti matak.

Nariduma ti barukongko.

Timrarong a kasla uong dagiti saludsod iti isipko:

(a) no adda dagiti nakakarsel a babbai, adda met dagiti mangipuppupok kadakuada. No kasta, ania/sinno dagiti mangipuppupok kadakuada?

(b) no adda "Vagina Monolgues," adda kadi met kaes-eskan ti "Penis Monologues" (pampanunotek daytoy a titulon idi ket agay-ayam iti panunotko ti Ilocanona: Dagiti Monologo ti Buto wenno Batillog wenno Lukdit wenno ania man ditan a simbolo ti kinalalaki?

Adu pay a saludsod agingga a naipatarus ti VM iti Filipino ket naiparang daytoy iti Manila.

Malagipko nga inramanko a rekisito dagiti kursok ti pannakabuya dagiti estudiantek kadaytoy (iti man Pinoy a bersionna nga "Usapang Puki" wenno iti orihinal nga Ingles.

Agingga a dimteng daytoy proyekto ti panagipatarus nga aggapu ken ni Prop. Precy Espiritu iti Unibersidad ti Hawaii iti Manoa: ti "V-Day Monologues in Filipino."

Narigat ti agiyulog--narigrigat nga amang ngem ti agikur-it iti bukod nga aramid.

Malagipko nga idi mangrugrugi ti UP Writers Workshop nga ilukat ti ridawna para kadagiti Ilocano ken Bikolano a mannurat, nayabaga kaniak ti pannakapaitarus dagiti adu a manuskrito dagiti napili a fellows nga Ilocano.

Nalagipko met nga iti maysa a sesion iti workship, inapadak pay dagiti fellows ken ti maysa a panel gapu ta saan kano nga umiso ti panagiyulogko. Kasla nengneng, kunada.

Anian!

Ngem kunak idi, kas depensa ti aramidko, nga awan ti perpekto a patarus ket asinno man nga agipatarus ket naynay latta nga agar-arikap iti sipnget dagiti sao, iti kari dagiti balikas, iti testamento dagiti idea, pakasaritaan, padas, ken expektasion dagiti agbasbasa ken dagiti mannurat.

Ala, naglektiurak, ama, ta nagbara ti piditpiditko! Nilektiurak dagiti fellows ken dagiti panel. Ha! Uray man!

Numuna ta adda met bassit ammok iti teoria ti panagipatarus ta nagespesialistaak iti hermenuetiks iti masterado ti pilosopia.

Siak sa ti immuna a nagespesialista iti kasta iti unibersidad.

Sangapulo a tawen a nangisursuroak iti graduate school ti pilosopia idiay Christ the King ket dandani agpadpadi amin dagiti estudiantek. Pilosopia ti lengguahe met laeng ti maysa kadagiti kursok kadakuada. Kunaenda ketdin a diak ammo ti agiyulog?

Kasano koma nga ay-ayamem ti utek dagitoy?

Awan ti ammoda nga aramiden no di agbasa kadagiti teoria, maabalbalaymo ida? No way!

Kunada ditoy Amerika: No way, Jose! Matukmaandaka no aginlalaingka.

Bulastog, kunada.

Sadakanto pagsasaritaan--wenno katkatawaan ti likudam.

Matayka iti bain no aginlalaingka iti graduate school dagiti papadi a ti laeng ammoda ket agbasa iti libro ken agamiris iti idea tapno mapasantakda ti biag ti panunotda.

Anyways, pinanunotko a naimbag no ania ti langa ti "Monologo ti Buto". Kasano ngata, aya, ama ti mangirugi?

Monologo ti Lateg?

Monologo ti..? Ha!

Daytoy patarusko a V-Day Monologues ket maysa nga impluensia. Kayatko daytay partena a: "Pagilian ti uki amin dagitoy!"

So: iti Monologo ti Buto, kastoy ti tesisna: "Pagilian ti Uki ken Buto Amin Dagitoy".

Ala man, tulungandak.

No kabaelanyo dagiti naindagaan a balikas, a.

Wenno mapengdanyo ti riknayo a mangibaga nga, Anian daytoy a mannurat ta nagbastosen!


Pasakalye iti Aldaw ti Panagyaman
Carson, California
Nob. 24, 2005