Surat a Silulukat

Silulukat a Surat Para ken Apo Akang—

(Wenno Abstrakto a Sungbat Kadagiti Saludsod iti TMI a Nakairamramanan)




Patgek nga Apo Akang:

1.0

Maysaak kadagiti nagtalawataw a mannurat ket iti pannakabasak iti suratmo iti Dap-ayan—ken iti kalikagummo kenni Manong Loring Tabin kenni Manong Terry Tugade a mangsungbat kadagiti nailanad kadagiti immun-unan a saritaan iti daytoy met laeng a Dap-ayan, rimsua man kaniak ti maysa a rikna a mangsarurong iti kinatakneng dagiti inyibbetmo a balikas.

Saanko a panggep ti makiraman iti agdama a debate kadagiti nagkaadu a panagkakampo dagiti sinnungbat maipapan iti Timpuyog dagiti Mannurat nga Ilokano uray no kadagiti immunan a panagraratsada dagiti maipana a balikas, nadakdakamaten ti nagan daytoy namuno a kabsatmo.

Kabsatmo, kunak kadi lattan a kas panagpasig.

Dispensarem no saanak a maikarkari nga agbalin a kabsatmo ngem sapay ta ikkannak iti lugar iti nakemmo. Babaen ti panangsarurongko kadagiti inibbatam a balikas ket sinanamaak a makitam met ti sinseridad ti balikas nga isublik kenka, uray no saanmo dagitoy a dinawdawat.

Ibilangmo koma ngarud daytoy a silulukat a suratko kenka a kas suratko met laeng iti bagik tapno iti kasta, babaen kadaytoy permanente a dokumento ti kapampanunotak itatta ket dumawatak koma iti bendision kadagiti espiritu dagiti daniw, sarita, salaysay, nobela, drama, ken aminen a kita ti literatura a gubuayen dagiti nakasudsudi ken makapabang-ar iti rikna a kananakem dagiti kadaraan iti deppaarna iti Kailokuan, iti Amianan, ken iti ballasiw-taaw.

Kayatko koma a dokumentaran daytoy nga isasarurongko tapno iti kasta ket agbalin daytoy a tulag—maysa a testamento a saan a para kenka no di ket kontratak iti bagik tapno iti kasta, manipud ita, ket agnanayon a silulukat dagiti rikep iti panunot ken pusok maipapan kadagiti amin a bambanag a pakaseknan ti puli, ti padas ni Ilokano, ni kina-Ilokano, ti lengguahena, dagiti dardarepdepna iti Ilokano.

Anian, Ka Akang, no agsardeng nga agdarepdep ni Ilokano iti Ilokano—no kadagiti estranghero a lengguahe nga ammona a baliksen ken suraten ti agbalin a lengguahe dagiti darepdepna! Daytoy ngatan ti kakakas-angan a mapasamak iti maysa a puli.


2.0

Ipalgakto ti kinaasinnok tapno iti kasta ket awan koma duadua ti panangawatmo iti panaglugayko iti respeto nga it-itedmo iti balikas a naimaldit—ti balikas a naimaldit a maysa a tipo, Apo Akang, ti lengguahe a narigrigat ngem amang a balusingsingen wenno retokaren wenno ibabawi wenno punasen no idilig daytoy iti balikas a balbaliksen wenno isawsawang laeng.

Ta agduma ta agduma ti bileg nga ik-ikutan ti balikas nga insawang ken ti balikas nga insurat, Apo Akang.

Ti balikas nga insawang ket adda kenkuana ti kettat a panangibabawi no saan nga umiso daytoy wenno addaan daytoy iti biddut, inggagara man ti biddut wenno nairanrana laeng.

Ngem ti balikas nga insurat ket addaan iti kinaagnanayon: piho daytoy, maaprosam, kongkreto, masaksiam, madagdagullitmo a basaem, manen ken manen, ket babaen kadagiti mahika dagiti letra wenno dagiti ar-arapaapen wenno malaglagip nga uni a gubuayen ti panangbasa kadagiti naibalikas, oral man wenno babaen iti mata wenno isip laeng, agbalin a nainsagraduan a testamento daytoy ti isip. Iti kasta, narigat ken saan a rumbeng nga abalbalayen ti balikas ti tao aglallalo no naisurat daytoy.

Siak, Apo Akang, ket maysa a nanumo laeng makikabsat kenka, maysa a bassit-usit a mannurat iti pagsasaotayo, mannurat a nagkatangkatang ken simmursurot kadagiti angin ken kadagiti allon.

Bay-annak koma nga ideklarak daytoy: Iti pannakabasak iti suratmo, nakulding ti riknak, ket adda iti sulinek ti barukongko ti maysa nga amiris nga awanan nagan: nga adu pay laeng dagiti kadaraan a kas kenka ti makaawat iti kayat a sawen ti kinatakneng babaen iti nasamay a panagusar kadagiti balikas a saan a makasudak wenno makasair wenno makadunggiar.

Anian a ragsak ti sagut nga adda kadagiti balikasmo—daytay balikas a panangdawat kada Manong Loring ken Manong Terry a sungbatandan dagiti agsalsaludsod.

Nagisemak, Apo Akang, ket malagipmo dagiti hermeneut iti pagsasao—dagiti pilosopo iti lengguahe a mangipatpatigmaan kadatayo: adda kadagiti saludsod dagiti bukel dagiti sungbat no dagiti saludsod ket naamnot ti pannakayebkasda!

Dawatek ti idedenngegyo, Apo Akang—dawatek nga ipakaasi: maysa a lanseta ti balikas, maysa nga imuko, maysa a badang, maysa a buneng, maysa a beinte nuebe, maysa kampilan, maysa a punial, maysa a pana nga addaan iti sabidong ket iti apagdarikmat, kabaelan ti balikas a padsuen ti darepdep a madama pay laeng nga in-inawen.

Apo Akang, dumngegkayo: usarem ti balikas iti wagas a nakas-ang ken makasudak ket ti soltero a rugso a rumsua kadagiti mail-ila ken agay-ayat a sellang ket agnagandanton iti tellay.

Daytay tellay, Apo Akang, daytay tellay a panaginutil ti ania man nga agragut a rikna, a kumarab-as koma, nga agwayawaya koma tapno iti kasta ket iti kapatagan dagiti idea ket sadiay a makiginnantil kadagiti sabali pay nga agragut met a rikna, kadagiti sabali pay a rikna nga agbirbirok iti pakikinnaiganna.

Kabaelan ti balikas ti mangratrat ken mangburayray iti nakemtayo—ket kabaelanna met a patayen dagiti maipaspasngay pay laeng a kapampanunotan.

Iti panagubingko a kas napeklan nga Ilokano, addan salamangka kaniak ti sao, addan mahika iti lallay a gubuayen ti panagiyebkas, addan engkanto iti panagpartuat kadagiti uni kadagiti nainsagraduan met laeng a realidad.

Dagitoy, Apo Akang, dagitoy a lagip ken padas a residente nga agnanayon iti nanumo a kinaasinnok ken iti nanumo a kinataok ket binalonko iti pinagtalawatawko, iti panagkatangkatangko, iti yaadayok tapno kadagiti estranghero a lugar a pakangkangngegak kadagiti sabali a timek, uni, prase, ken bengngat ket saan ta saanto nga itulok ti kararuak ti panagindegna kadagiti sitio ken purok ken siudad dagiti estranghero a lengguahe a nasursurok iti panagkatangkatangko.

Agkitakit ta agkitakit ti riknak nga agindeg kadagiti lengguahe a numan pay ammok met a baliksen uray no kas kasano, paggaammok a ninto kaano man ket ti kararuak ket saan nga umannugot nga agbalin a permanente a residente kadagiti lengguahe ti sabali a tao a paggaammok ket awanan met iti panagduyos tapno mataginayon dayta a pagsasaok.

Daytoy, Apo Akang, ti makaigapu, no apay a nagdesisionak a nagsurat kenka, ken no apay nga inlukatko daytoy a surat tapno iti kasta ket mabasa koma—wenno maikari koma a basaen—dagiti sabali pay.

Maysa ngarud daytoy a kumpesar iti publiko: uray no sadinno ti pakaisadsadsadak, adda dita nga agan-anninaw ti pagsasaotayo, kasla maysa daytoy nga aniwaas wenno bunggaria wenno ma’o wenno napintas a tagainep.

Ilillilinak ti pagsasaotayo kadagiti rabii a kigaw ti ridep kaniak. Ngarud, rumbeng laeng ti panagsubadko iti pagsasaotayo—ket daytoy nga isusungbatko kenka, Apo Akang, ket makitam koma a maysa daytoy a nanumo a wagas ti panagsubad.

Maysa daytoy a panangipeksa iti panagyamanko iti lengguahetayo.


3.0

Kunak a nagtalawatawak: dayta ti agdadata a kinapudno, ket iti panagtalawatawko, kasinginko, Apo Akang, ti lengguahetayo, daytay man kita ti panagsingin a dimo mapaggudua no di ket adda latta nga umip-ipus, kaduam a kankanayon a kas iti bukod nga anniniwan, wenno kas iti bukod nga anges, daytay bukod nga anges a mangipakita iti sennaay wenno dagensen wenno dagiti awanan nagan a babantot ngem bukod nga anges met laeng a mangipakita iti awan ressatna a posibilidad ti kinaadda ti pia, karadkad, ken lung-aw.

Daytoy a panagsubad, ken admitirek itan—panagayat iti pagsasaotayo—ti makaigapu no apay nga idi insingasing ni Apo Terry Tugade ti pannakabukel ti TMI, saanak a nagkitakit a nakikappeng. Wen, kinunak, ken wen daytoy nga awanan panagkitakit. Iti nakaisadsadan nga estranghero a lugar, mano dagiti kas kaniak ti agbirbirok iti taeng ti kararua? Sadinno ti pakabirokan dagiti grupo dagiti mannurat a kas kaniak? Kasano a matagibik dagiti idea nga adda iti barukong ken kararuak no awan met wagas tapno matagibi dagitoy?

Ngarud, dimteng ti idea ti TMI idi panawen ti panagkatangkatang ti managkatangkatang a mannurat a kararuak.

Kas kadagiti kabaddungalan a mannurat agraman kadagiti kasadaran, adun a tawen ti indatonko para iti pagsasaotayo, para iti literaturatayo.

Ket no kunak a tagtagainepek ti aldaw a maitan-ok ti Literatura Ilokano ken Amianan iti lubong, saan a nakalablabes a panagisawang daytoy.

Adu dagiti nalalaing a mannurattayo, ngem sinno ti mangitagtag-ay kadakuada? Apay a mangabak iti Nobel Prize wenno National Artist Award ti maysa a mannurat a no idilig iti kalidad dagiti nalalaing a mannurattayo ket adayo nga artapan dagiti bukodtayo a mannurat dagitoy?

Adda genna iti lastiko ti panagawatko. Mannurat a bassit-usit ngem mangisursuroak met ket dagitoy a parikut ket sabali ti panagsaadda kaniak.

Kas manursuro, ammok a ti produktibo nga enerhiak ket adda iti pagitandudo iti laing dagiti nalalaing a mannurattayo. No agkibaltangak iti dayta nga aramid, agbasolak iti mortal a basol iti pagsasaotayo, iti pulitayo, iti literaturatayo. Makabasolak kadagiti musa ti panagsuratan.

Isu a wen, kinunak kenni Manong Terry, wen kinunak kenni Manong Loring, wen kinunak kadagiti sabsabali pay a diakon inaganan.

Inlablabanko ti pagsasao ken literaturatayo kadagiti adu a puersa a mammapatay iti daytoy.

Agingga ita, iti trabahok iti unibersidad, kadagiti sinuratko, iti panunotko, iti utekko, iti barukongko, adda ta adda ti salamangka ti pagsasaotayo kaniak ket ik-ikutannak, lugluganannak.

Ammok daytoy itan: agnanayonto a residenteak kadagiti luklukong ti pagsasaotayo, kadagiti tantanapna, kadagiti wawaigna, kadagiti banbantayna, kadagiti turturodna, kadagiti kuebkuebana, kadagiti dissuorna, kadagiti karayanna, kadagiti baybayna, kadagiti bulbulkanna, kadagiti rikki dagiti ginggined nga adda kadagiti ulimek ken ringgorna.

Saanko nga itagtag-ay ti bagik iti kastoy a panangdakamatko iti panagayatko iti pagsasao, kultura, ken literaturatayo, Apo Akang.

Dumawatak iti pammakawan no adda kasta a gubuayen dagiti balikas nga inibbatak.

Kayatko laeng nga ilugar no apay nga idi damo pay laeng a mangngegko ti maipapan iti TMI ket adda sadiay ti regget a nariknak, saan a gapu iti asinno man a mannurat no di ket gapu iti idea a mabalin nga agserbi ti TMI a kas behikulo ti panagsuratan dagiti nagtalawataw ken naitawataw a kas kaniak.

Awan gunglo dagiti no asinno man a pilato a mannurat iti lugar a nakaisadsadak, Apo Akang—ket aldaw rabii nga agbirbirokak idi iti salakan.

Ta sumabali ken agsabali, Apo Akang, dagiti padas ket rekisito ti panagipeksa kadagitoy a padas no nagtawatawka wenno naitawatawka.

Paggaammok ti integridad dagiti panggep nga adda kadagiti idea a kakastoy ket saanko nga inay-ayam ti idea maipapan iti pannakaorganisa ti TMI—wen, kunak a sigud, makikappengak, kaduadak kadagitoy a panggep, iramandak, ikkandak iti oportunidad a makigamulo numan pay maysaak laeng a nanumo a kabsatyo.

Kasta, kasta a balikas ti inibbatak, Apo Akang.

Ket inibbatak dagitoy a balikas gapu ta iti kaunggak, adda dagiti bambanag a resresponduen ti TMI, segun iti balabala a nangngegak manipud kadagiti autor kadaytoy a natakneng nga idea.

Akuek nga ad-adda manen ti panagragut ti riknak idi mangngegak dagiti natatakneng a nagnagan dagiti mangbukel iti daytoy a Timpuyog, nga idi ibagada kaniak, ket mariknak nga adda potensialna daytoy nga agbalin a Tignay, nga agbalin a Tignayan dagiti addaan umiso a nakem tapno matakderanda ti mangipateg iti pagsasao, iti kultura, iti literatura.

Nagnagan nga addaan integridad, Apo Akang.

Ket asinno ti di mangtagibassit iti bagina tapno iti kasta ket makitana ti balor ti kinanumona no makiabay kadagiti duogan a mannurat nga addaan iti respeto iti bukodda a bagi, dagiti mannurat nga iti kaano man ket diak man laeng nadamag nga agkamkamatda iti pakaidayawan, dagiti mannurat nga iti laksid ti kinaawan ti gameng ti Literatura Ilokano ket sirereggetda a nagsursurat kadagiti obra maestra nga iti panagisursurotayo ket nagbalin dagitoy a kas modelo ti panagsuratan iti Ilokano, a kas modelo dagiti nasariwawek nga imahinasion ni kina-Ilokano, a kas modelo ti managpartuat a kananakem ni Ilokano?
Ayna, Apo Akang, ditay maliwayan ti bileg ti pakasaritaan.

Malukaisanto dagiti managinkukuna, dagiti nagkamkamat kadagiti pakaidayawan.

Uksobento kadakuada ti pakasaritaan dagiti dayawda a naggapu kadagiti estranghero a puersa—dagiti puersa a mannakikamalala, dagiti puersa nga aggapu kadagiti agsiuman a rikna, dagiti puersa a parparato gapu ta aramid laeng dagitoy dagiti maidawdaw-as a mangbalbalatong, dagiti mannurat a parparawpaw ti sirmatada, dagiti aginsusurat ngem nakapobpobre met dagiti inuritda a balbalikas.

Saan amin a mannurat nga Ilokano ket kuneng, Ka Akang. Adda dagiti agul-ulimek a mangik-ikot iti laing, iti pudno a panggep ti panagsuratan, iti hushusto a pakaidatonan ti panagusar iti lengguahe a nakayanakan ken kabukbukodan.

No kunak a tagibassitek ti bagik iti sango dagitoy a mannurat a mangbukbukel iti TMI, saan a parparato daytoy: ta aminda ket paglugayan a nagnagan, nagnagan nga iti unos ti panagubing, iti unos ti panagkabannuag, iti unos ti panagpatanor iti naan-anay a pakinakem ket amin dagitoy a mannurat ket addada iti sirmata, agal-allangogan dagiti balikasda, ket dagiti karit kadagiti ulimek nga adda kadagiti sinuratda, adda, adda sadiay daytay namsek a panagayat iti nakayanakan a kultura ken pagsasao.

Wen, wen kinunak iti awis. Kasta met laeng a rikna—kasta met laeng a panagwen ti insawangko idi makikappengak iti GUMIL Filipinas a nangtenneb met kaniak, panangtenneb a pagyamyamanak.

Pinagpuonak dayta a rikna—dayta a panagwen--ket nakigamuloak iti pannakabukel ti konsepto a papel ti TMI.

Ket inyawisko ti panakaaramid ti dokumento tapno agbalin a korporasion daytoy a Timpuyog, maysa a korporasion nga agbiag iti agnanayon, biagen kadagiti darepdep dagiti nangbukel, palasbangen dagiti makikappeng, parukbosen dagiti gapuanan dagiti natakneng a mannurat a sindadaan nga agsakripisio iti nagan ti Timpuyog.

Saanko nga inaganan ditoy dagiti agsaksakripisio aginggana ita.

Saanko met nga inaganan dagiti agsagsagba aginggana ita.

Saanko met nga inaganan dagiti nakaawat kadagiti benepisio manipud ken maigapu iti TMI ta paggaammok ket awan.

Awan bimmaknang iti TMI—ngem addan dagiti sindadaan a nanglukat kadagiti pusoda tapno rumangpaya daytoy. Addan dagiti sindadaan a nanglukat kadagiti petakada.

Maysaak a saksi—ket sindadaanak nga agsaksi para iti pakasaritaan.

Adda kadi dagiti agpapaos iti dayaw—dagiti agraraman iti bileg?

Daytoy ti sungbatko, Apo Akang: diak ammo. No natakneng ni mannurat, apay a gamdenna ti dayaw? Di kadi ti panangiyebkasna iti awanan mulit a wagas kadagiti agsasamusam a sirmatana a sirmata met ti sabali ket maysan—ken umanayen daytoy a pakaidayawan?

Agraraman iti bileg, Apo Akang? Ania a bileg ti birbiroken ni mannurat no daytoy a mannurat ket awan met kabaelanna a mangiyebkas iti nainkalintegan ken nasamay a wagas ti adda iti panunotna?


4.0

Kas maysa nga adalan maipapan iti pilosopia ken mistisismo ti lengguahe, Apo Akang, daytoy ti makunak: adda dagiti kita ti ulimek a nataktakneng nga amang ngem iti panaglawatlawat, nanamnamsek nga amang ngem iti panaglabidlabid, nabungbunga nga amang ngem iti panagputakputak—kas iti panagputakputak ti maysa a manok a di met agitlog.

Kas adalan a mannurat, adda kontratak iti lengguahe a sadiay ket maysaak laeng kadagiti agindeg, maysaak kadagiti adu nga agsursuro a residente.

Masapul nga akseptarek daytoy a banag ket iti panangakseptarko, maamirisko nga iti panagaramatko iti lengguahe, agparpartuatak iti publiko nga espasio, iti publiko a diskurso. Iti kasta, saanko ngarud a makuna nga addaanak iti absuluto a lisensia tapno aramatek ti lengguahe iti wagas a kaykayatko—ti wagas nga awan makatubeng.

Siaammoak, Apo Akang: kabinnulig ti wayawayak a mangiyebkas ti adda iti natakneng a panunotko ti responsibilidad a mangrespetar iti sagrado nga aspekto ti lengguahe, ti kinatao ti sabali, ti kinatakneng ti gimong ken kultura nga agserserbi a pagbunubonan dagiti artistiko ken pudno ken nasayaat ken napintas a bukbukel ti lengguahe.

Kas maysa a publiko nga instrumento, kas maysa nga unibersal a behikulo ti panagiyebkas iti kananakem ken sirmata, iti panagaramat iti lengguahe adda responsibilidadko iti gimong, adda kontratak iti unibersal nga agbasbasa ket ngarud—ket ngarud—awan ti karbengak nga agbasbassawang wenno agpagunggan wenno mangirakurak lattan iti kayatko nga irakurak a diak pampanunoten no kasano ti panagsaadna iti sabali, iti gimong, iti agbasbasa a diak masinuno ti langana, ti kinataona, ti kinaasinnona. Kasta met nga adda responsibilidadko iti sabali a tao, iti gimong, iti publiko, ken iti agbasbasa ita ken iti sumuno nga aldaw.

Iti ababa a pannao, adda responsibilidadko iti agnanayon no maysaak a natakneng ken nanakman a mannurat nga ammona nga ikkan iti hushusto a balor ti lengguahe nga us-usarenna.

Daytoy ket respetok met iti bukodko a bagi a respetok met laeng iti bukodko a lengguahe, iti bukodko a pagsasao a pagindegan dayta a bukodko a bagi.

Nakem ti kayatna a sawen daytoy--ken kinatakneng: nakem ken kinatakneng a masapul a birokentay kadagiti amin a tao a mangibagbaga a mannuratda.

Daytay nakem a nairamut iti daga—saan a nakem a gubuayen ti panangipaulo kadagiti dayaw a naapit wenno premio a naawat, maikanatad man wenno nairanrana laeng.

Ta ti pudno a mannurat ket daytay tao a makaammo a mangrespetar iti kinasagrado dagiti espasio nga adda iti baet dagiti balikas, dagiti kinasagrado dagiti ulimek—dagitay ulimek nga ad-adu nga amang ti ibagbagada ngem kadagiti ringgor a gubuayen dagiti tambor a kawaw wenno tangguyob a buttaw.

Adu dagiti kari ti lengguahe ket iti ulimek, iti nagbabaetan dagiti balikas, iti nagbabaetan dagiti panagiyebkas ken panagipeksa, sadiay, adda sadiay dagiti murumor ti pannakaisalakan, ti pannakaawat, ti dalan nga agsubli iti bukod a barukong, iti bukod a bagi, iti bukod a panunot.

Adda dagiti sanselmo a mangyaw-awan iti narikut a dana ti panagsuratan.

Adda dagiti makapagel, adu dagiti masalamaan a mangmangkik, dagiti mangyaw-awan.

Ngem no patientay ti bileg ti ulimek, ngem no di mamingga ti panagsublisublitayo iti sagrado nga ulimek a pakabuklan ti pagsasao, agrukbos ti bukel ni kinatao ni natakneng nga Ilokano iti man Ilokos wenno iti ballasiw-taaw.


5.0

Nupay awan kaniak dagiti kontexto dagiti pasamak a madakdakamat iti pagsusupiatan a mabasatayo kadagiti sinnungbat iti Dap-ayan, daytoy ti makunak, Apo Akang: diak agbabawi ti pannakikappengko iti TMI.

Iti kaunggan ti barukongko, addaak iti salinong ti narukbos nga arapaap a sindadaan a mangted iti inana tapno iti kasta ket dagiti kararua dagiti agkatangkatang a kas kaniak ket sadiay a makariknada iti lang-ay, lung-aw, ray-a, wayawaya.

Iti kaunggan met laeng dayta a barukongko, awan ti uray bassit-usit laeng a panagduadua nga agsinnupadi dagiti natakneng a panggep ti GUMIL Filipinas a nagserbiak ken pagkamkamengak ken ti TMI a pagkamkamengan met laeng daytoy numo.

Ala, Apo Akang, dispemsarem ta alaekto a kas karbengan ti panagulimekko kalpasan daytoy a suratko kenka a suratko met laeng iti bagik.

Kas ‘tay nakunakon, patigmaan met a para kaniak daytoy a suratko tapno iti kasta ket makadawatak iti basbas kadagiti natatakneng a mannurat iti lengguahetayo nga immunan iti sabali a biag—isuda a nagitukit kadagitoy a panagayat kadagiti puspusotayo. Iramanko ida kas panagsagraduar dagiti lagip nga imbatida kadatayo. Babaen kadagiti imbatida a sinurat, nabakbaknang ti kananakemtayo ita. Awagak koma dagiti musa ti panagsuratan ngem nakabakasiondan sa met ita.

Dagitoy a panagitukit iti nakasaysayaat a lagip ti il-iliwek koma a mapasamak kadagiti amin a grupo dagiti mannurat iti pagsasaotayo, Apo Akang.

Kaniak a biang, awan grupo ti addaan iti prangkisa iti panagsuratan iti Ilokano, iti Amianan, iti maipapan iti Ilokano, ken/wenno maipapan iti Amianan.

Ketdi, bitibitentayo amin a mayat a mangibati kadagiti nagpipintas a kapampanunotan ken dagiti amin a naayat iti pagsasaotayo, dagiti amin a managayat iti kapada a mannurat, ken dagiti mangil-ilala iti kultura a nakayanakan.

Diakton agsurat pay—wenno diakton gamden ti sumungbat pay. Piliek ti agulimek kalpasan daytoy. Ulitek nga adda dagiti ulimek a pakabuklan ti lengguahe—ket birokek daytoy.

Riwriw a panagyaman iti panangriingmo, Apo Akang, iti makabakbakasion a riknak—makabakbakasion a kas kadagiti nakabakasion ita a musa ni panagsuratan iti lengguahe a nakayanakan.

‘Toy nanumo a kabsatmo,

Aurelio Agcaoili